Umowa zlecenie w ramach działalności gospodarczej – analiza na gruncie podatku PIT

Ustawa o podatku dochodowym w odrębny sposób kwalifikuje przychód z tytułu umowy zlecenia oraz z działalności gospodarczej. Są to bowiem dwa różne źródła przychodów. W kontekście tej informacji należy zastanowić się, czy umowa zlecenie może być zawarta przez przedsiębiorcę w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej i jak sklasyfikować tak uzyskany przychód.

Umowa zlecenie jako działalność wykonywana osobiście

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 2 ustawy PIT źródłem przychodu podatnika jest działalność wykonywana osobiście. W tej kategorii mieszczą się przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. 

Co jednak istotne, zastrzeżono w tym przypadku wyjątek. Otóż z treści art. 13 pkt 8 ustawy PIT wynika, że przepisu tego nie stosuje się do przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej.

W konsekwencji, jeżeli umowa zlecenia jest zawarta w ramach działalności gospodarczej, to przychód uzyskany z takiej umowy należy kwalifikować do pozarolniczej działalności gospodarczej, a nie do działalności wykonywanej osobiście. 

Umowa zlecenie a działalność gospodarcza

W świetle powyższych wyjaśnień pojawia się pytanie, czy każda umowa zlecenia zawarta przez przedsiębiorcę zawsze będzie kwalifikowana do pozarolniczej działalności gospodarczej.

W celu odpowiedzi na tak postawione pytanie należy wyjaśnić, że ustawa PIT we własnym zakresie określa, co należy rozumieć pod pojęciem działalności gospodarczej. Zgodnie z definicją zawartą w art. 5a pkt 6 ustawy PIT jest to działalność wykonywana we własnym imieniu, która charakteryzuje się takimi cechami jak zorganizowanie, ciągłość oraz zarobkowy charakter.

Zatem dla wystąpienia działalności gospodarczej konieczne jest łączne spełnienie wszystkich trzech przesłanek w kontekście aktywności gospodarczej podejmowanej przez podatnika.

Ponadto musimy także wskazać na treść art. 5b ust. 1 ustawy PIT, gdzie wskazano, że za pozarolniczą działalność gospodarczą nie uznaje się czynności, jeżeli łącznie spełnione są następujące warunki:

1. odpowiedzialność wobec osób trzecich za rezultat tych czynności oraz ich wykonywanie, z wyłączeniem odpowiedzialności za popełnienie czynów niedozwolonych, ponosi zlecający wykonanie tych czynności;

2. są one wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez zlecającego te czynności;

3. wykonujący te czynności nie ponosi ryzyka gospodarczego związanego z prowadzoną działalnością.

Na umowę zlecenie zawieraną przez przedsiębiorcę należy zatem patrzeć z perspektywy wskazanych warunków i przesłanek. Zasadniczo do przychodów z działalności wykonywanej osobiście nie można zaliczyć przychodów uzyskanych przez podatnika na podstawie umów zlecenia w warunkach wskazujących, że jest to działalność zorganizowana, ciągła i zarobkowa (art. 5a pkt 6 ustawy PIT). 

Trzeba jednak podkreślić, że nie jest definitywnie wykluczona możliwość, aby przedsiębiorca zawarł umowę zlecenia, która będzie kwalifikowana osobno jako działalność wykonywana osobiście. Musimy bowiem pamiętać, że nie w każdym przypadku, w którym zakres czynności wykonywanych w ramach umowy zlecenia jest identyczny z zakresem prowadzonej działalności gospodarczej, przychód uzyskany z tytułu tej umowy stanowi przychód z działalności gospodarczej.

Ostateczna kwalifikacja do właściwego źródła przychodu będzie uzależniona od spełnienia przesłanek wskazanych w art. 5a pkt 6 oraz w art. 5b ust. 1 ww. ustawy.

W przypadku źródła przychodów, jakim jest działalność gospodarcza, w ustawie PIT przyjęto zasadę, że do tego źródła przychodów zaliczane są przychody podatnika, jeżeli prowadzi on działalność gospodarczą w warunkach określonych w definicji działalności gospodarczej obowiązującej dla celów podatku dochodowego.

Niemniej przepisy prawa podatkowego w żaden sposób nie zabraniają czy też nie ograniczają podatnikowi prowadzącemu działalność gospodarczą możliwości równoczesnego uzyskiwania przychodów z tytułu umów zlecenia kwalifikowanych jako przychody z działalności wykonywanej osobiście.

Podsumowując, wskażmy, że w kontekście rozpatrywanego zagadnienia możemy mieć do czynienia z dwiema możliwymi sytuacjami:

1. Podatnik prowadzący działalność gospodarczą zawiera umowę zlecenie, której elementy konstrukcyjne wskazują, że są spełnione przesłanki działalności gospodarczej określone zarówno w art. 5a pkt 6, jak i art. 5b ust. 1 ustawy PIT. W tym przypadku przychód z tytułu tak zawartej umowy zlecenia należy zakwalifikować do pozarolniczej działalności gospodarczej.

2. Podatnik prowadzący działalność gospodarczą zawiera umowę zlecenie, która nie spełnia warunków do kwalifikowania jej jako działalności gospodarczej. W rezultacie umowa zlecenie będzie uznana za odrębne od działalności źródło przychodu, jakim jest działalność wykonywana osobiście.

Przykład 1.

Podatnik prowadzący działalność gospodarczą zawarł z innym przedsiębiorcą umowę zlecenie na świadczenie usług, które zasadniczo pokrywają się z profilem działalności zleceniobiorcy. Jednakże z treści zawartej umowy wynika, że odpowiedzialność za rezultat ponosi zleceniodawca, zlecenie ma być wykonywane pod kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonych przez zleceniodawcę, a zleceniobiorca nie ponosi ryzyka gospodarczego. Z uwagi zatem na fakt, że łącznie są spełnione wszystkie przesłanki określone w art. 5b ust. 1 ustawy PIT, tego rodzaju umowa zlecenie będzie traktowana nie jako przychód z działalności gospodarczej, lecz jako działalność wykonywana osobiście.

Umowa zlecenie - rozliczenie

Konsekwencją zakwalifikowania umowy zlecenia jako działalności wykonywanej osobiście jest po pierwsze to, że tego rodzaju przychodu podatnik nie ujmuje w księgach podatkowych prowadzonych na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej.

Po drugie opodatkowanie umowy zlecenia następuje za pośrednictwem płatnika, którym w tym przypadku będzie zleceniodawca. Obowiązkiem płatnika jest pobór zaliczek na podatek z tytułu umowy zlecenia i przekazanie ich w terminie do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym pobrano zaliczki (podatek) – na rachunek urzędu skarbowego, przy którego pomocy naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania płatnika wykonuje swoje zadania.

Na zakończenie wskażmy, że zgodnie z art. 41 ust. 2 ustawy PIT płatnicy nie są obowiązani do poboru zaliczek od należności z tytułów, o których mowa w art. 13 pkt 8, jeżeli podatnik złoży oświadczenie, że wykonywane przez niego usługi wchodzą w zakres prowadzonej działalności gospodarczej, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3. W konsekwencji to zleceniobiorca ocenia, czy w jego przypadku zawarta umowa zlecenie powinna być zakwalifikowana do działalności wykonywanej osobiście, czy też do działalności gospodarczej.