Wycena bilansowa środków pieniężnych na rachunku walutowym stanowi istotny element procesu sporządzania sprawozdań finansowych. Zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości jednostki są zobowiązane do dokonywania takiej wyceny na dzień bilansowy, co pozwala na rzetelne przedstawienie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa.
Wycena bilansowa środków pieniężnych na rachunku walutowym - podstawy prawne
Wycena bilansowa środków pieniężnych na rachunku walutowym i jej obowiązek wynika z art. 28 ust. 1 w związku z art. 30 ust. 1 ustawy o rachunkowości. Środki pieniężne zgromadzone na rachunku walutowym wycenia się nie rzadziej niż na dzień bilansowy w ich wartości nominalnej. Nie rzadziej niż na dzień bilansowy wycenia się wyrażone w walutach obcych:
- składniki aktywów (z wyłączeniem udziałów w jednostkach podporządkowanych wycenianych metodą praw własności) i pasywów – po obowiązującym na ten dzień średnim kursie ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski, z zastrzeżeniem pkt 2;
- gotówkę znajdującą się w jednostkach prowadzących kupno i sprzedaż walut obcych – po kursie, po którym nastąpił jej zakup, jednak w wysokości nie wyższej od średniego kursu ogłoszonego na dzień wyceny dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski.
Oznacza to, że w celu dokonania wyceny bilansowej środki pieniężne na rachunku walutowym przelicza się po obowiązującym na dzień bilansowy średnim kursie ogłoszonym dla danej waluty przez Narodowy Bank Polski. W razie, gdy dzień bilansowy w danym roku wypada w sobotę lub niedzielę, dla celów wyceny bilansowej przyjmuje się kurs dla danej waluty z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień bilansowy, czyli z piątku. Przy czym stosownie do art. 30 ust. 3 UoR, jeżeli aktywa i pasywa są wyrażone w walutach, dla których Narodowy Bank Polski nie ogłasza kursu, to kurs tych walut określa się w relacji do wskazanej przez jednostkę waluty odniesienia, której kurs jest ogłaszany przez Narodowy Bank Polski.
Zgodnie z art. 30 ust. 4 UoR różnice kursowe dotyczące pozostałych aktywów i pasywów wyrażonych w walutach obcych (z wyłączeniem inwestycji długoterminowych) powstałe na dzień ich wyceny zalicza się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych, a w uzasadnionych przypadkach – do kosztu wytworzenia produktów lub ceny nabycia towarów, a także ceny nabycia lub kosztu wytworzenia środków trwałych, środków trwałych w budowie lub wartości niematerialnych i prawnych.
Procedura wyceny środków pieniężnych znajdujących się na rachunku walutowym na dzień bilansowy
Proces wyceny środków pieniężnych na rachunku walutowym obejmuje następujące kroki:
Ustalenie stanu środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku walutowym z ich stanem wynikającym z ksiąg rachunkowych.
Przed przystąpieniem do wyceny bilansowej konieczne jest zweryfikowanie zgodności rzeczywistego stanu środków pieniężnych z danymi w księgach rachunkowych. W tym celu przeprowadza się roczną inwentaryzację środków pieniężnych na rachunku walutowym polegającą na uzyskaniu potwierdzenia sald z bankiem.
Ustalenie kursu waluty na dzień bilansowy
Należy odnieść się do średniego kursu ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski na dzień bilansowy dla danej waluty. W razie, gdy dzień bilansowy w danym roku wypada w sobotę lub niedzielę, dla celów wyceny bilansowej przyjmuje się średni kurs NBP dla danej waluty z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień bilansowy, czyli z piątku.
Przeliczenie wartości środków pieniężnych
W celu dokonania wyceny bilansowej środków pieniężnych na rachunku walutowym środki pieniężne znajdujące się na rachunku walutowym należy przeliczyć na walutę polską według kursu średniego NBP z dnia bilansowego. Zatem kwotę środków pieniężnych w walucie obcej zgromadzonych na rachunku walutowym mnoży się przez obowiązujący na dzień bilansowy średni kurs NBP dla danej waluty, uzyskując wartość w polskich złotych.
Ujęcie powstałych różnic kursowych w przychodach finansowych/kosztach finansowych.
Powstałe na skutek wyceny bilansowej środków pieniężnych na rachunku walutowym różnice kursowe odnosi się odpowiednio do przychodów lub kosztów finansowych.
Przykład 1.
Przedsiębiorstwo specjalizujące się w produkcji i sprzedaży mebli biurowych prowadzi działalność zarówno na rynku krajowym, jak i zagranicznym. W związku z realizacją transakcji w euro spółka ma rachunek walutowy w tej walucie. Na dzień bilansowy, przypadający na 31 grudnia 2024 roku, saldo rachunku walutowego wynosiło 50 000 EUR. Środki te pochodziły z następujących transakcji:
- wpływ 15 000 EUR po kursie 4,50 PLN/EUR = 67 500 PLN,
- wpływ 25 000 EUR po kursie 4,55 PLN/EUR = 113 750 PLN,
- wpływ 10 000 EUR po kursie 4,48 PLN/EUR = 44 800 PLN.
W jaki sposób dokonać wyceny bilansowej środków zgromadzonych na rachunku walutowym przedsiębiorstwa? W jaki sposób ująć powstałą różnicę kursową w księgach rachunkowych?
Łączna wartość środków na rachunku walutowym przedsiębiorstwa na dzień zarachowania wynosiła 226 050 PLN.
Zgodnie z przepisami ustawy rachunkowości na dzień bilansowy należy dokonać wyceny środków pieniężnych na rachunku walutowym po średnim kursie NBP z tego dnia, czyli z 31 grudnia 2024 roku. Zgodnie z tabelą nr 252/A/NBP/2024 z 31 grudnia 2024 roku średni kurs EURO wynosił 4,2730 PLN/EUR.
Wycena bilansowa środków pieniężnych na rachunku walutowym:
50 000 EUR × 4,2730 PLN/EUR = 213 650 PLN.
Następnie obliczamy różnicę kursową:
226 050 PLN (wartość historyczna) − 213 650 PLN (wartość na dzień bilansowy) = 12 400 PLN.
W tym przypadku powstała ujemna różnica kursowa w wysokości 12 400 PLN, którą należy ująć w księgach rachunkowych jako koszt finansowy.
Wycena bilansowa środków pieniężnych na rachunku walutowym skutkująca ujemną różnicą kursową powinna zostać odpowiednio ewidencjonowana w księgach rachunkowych na podstawie dowodu PK – Polecenie Księgowania następującym zapisem:
- Wn konto 751 „Koszty finansowe”,
- Ma konto 131 „Rachunek walutowy” (w analityce EUR).
