Wypowiedzenie zlecenia na czas określony - czy i kiedy jest możliwe?

Wypowiedzenie zlecenia na czas określony jest możliwe w każdym czasie, bo pozwala na to Kodeks cywilny. Można się przed tym zabezpieczyć w umowie. Jeśli jednak wypowiedzenie nastąpiło bez ważnego powodu, trzeba się liczyć z koniecznością zapłaty odszkodowania. 

Wypowiedzenie zlecenia na czas określony

Nie ma ogólnego zakazu wypowiedzenia umowy zlecenia zawartej na czas określony. Przeciwnie, jeśli w umowie nie ograniczy się możliwości wypowiedzenia umowy zlecenia, to będzie ją stosunkowo łatwo zakończyć.

O tym, czy wypowiedzenie zlecenia na czas określony jest w konkretnym przypadku możliwe i na jakich zasadach ma się odbyć, decyduje w dużej mierze treść umowy zlecenia. Trzeba więc sprawdzić, jak w umowie uregulowano sprawy związane z jej wypowiedzeniem.

Zasady są następujące:

• wypowiedzenie w każdym czasie, bez terminu wypowiedzenia: możliwe zawsze  wtedy, gdy w umowie nie określono tych zasad w inny sposób; przy wypowiedzeniu bez ważnych powodów może się pojawić konieczność zapłaty odszkodowania;

• wypowiedzenie z zachowaniem terminu wypowiedzenia: wtedy, gdy w umowie przewidziano termin wypowiedzenia; to “normalny” tryb zakończenia umowy, przewidziany w treści umowy, zatem wypowiedzenie umowy w ten sposób nie powoduje konieczności płacenia odszkodowania;

• wypowiedzenie zlecenia z ważnych powodów - możliwe zawsze, nawet, jeśli umowa nie przewiduje możliwości wypowiedzenia umowy; może więc z ważnych powodów nastąpić również wypowiedzenie zlecenia na czas określony.

Ograniczenie możliwości wypowiedzenia w treści umowy

Jeśli umowa zlecenia jest lakoniczna, nie uregulowano w niej spraw związanych z jej wypowiedzeniem, to w zasadzie w każdej chwili można taką umowę wypowiedzieć. Umowa przestaje wtedy obowiązywać. Nie zawsze wypowiedzenie zlecenia na czas określony w takim trybie będzie bez żadnych konsekwencji - może się bowiem skończyć obowiązkiem zapłaty odszkodowania lub kary umownej. Piszemy o tym w dalszej części.

Jak w umowie można utrudnić jej wypowiedzenie? Co zrobić, żeby umowy zawartej na czas określony nie można było bez przeszkód wypowiedzieć? Można do umowy wprowadzić postanowienie, zgodnie z którym wypowiedzenie zlecenia na czas określony jest możliwe tylko z ważnych powodów.

Przykład 1.

“Strony mogą wypowiedzieć umowę zlecenia wyłącznie z ważnych powodów, o których mowa w art. 746 § 3 Kodeksu cywilnego”

Czy trzeba uzasadniać wypowiedzenie zlecenia?

W umowie zlecenia można ograniczyć dopuszczalność jej wypowiedzenia do “ważnych powodów”. Jeśli tego nie zrobiono, to zlecenie można swobodnie wypowiedzieć. I nie trzeba wtedy nawet uzasadniać, z jakiego powodu następuje wypowiedzenie umowy.

Ważne powody a wypowiedzenie zlecenia na czas określony

Umowę zlecenia można zawsze wypowiedzieć z ważnych powodów. Nie można w umowie zrzec się uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów. Nawet, jeśli w umowie zlecenia zostanie zapisane, że nie można jej w ogóle wypowiedzieć, to i tak każda ze stron będzie mogła wypowiedzieć umowę z “ważnych powodów”.

Co to są te “ważne powody”? Nigdzie w przepisach nie ma ich definicji ani wyliczenia. Żeby ustalić, czy mamy do czynienia z “ważnymi przyczynami”, trzeba uwzględnić okoliczności faktyczne sprawy, treść umowy, jej cel.

Przykłady “ważnych powodów” wskazane w orzecznictwie sądów:

• utrata zaufania do przyjmującego zlecenie uzasadniona okolicznościami,

• naruszenie klauzuli poufności,

• podjęcie działalności konkurencyjnej wobec kontrahenta,

• nagła choroba,

• utrata przez którąkolwiek ze stron koncesji lub zezwoleń niezbędnych do wykonania umowy.

Są wątpliwości, czy można w umowie zapisać, że jej wypowiedzenie z ważnych powodów również wymaga zachowania terminu wypowiedzenia. W orzecznictwie sądów przeważa pogląd, że można to zrobić. Zdarzają się jednak wyroki, z których wynika, że możliwe jest wypowiedzenie zlecenia w każdym czasie, nawet, jeśli w umowie przewidziano termin wypowiedzenia.

Za możliwością wprowadzenia do umowy zlecenia terminu wypowiedzenia, który obejmuje również wypowiedzenie “z ważnych powodów” opowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z 15 października 2014 r. (sygn. akt V CSK 684/13). Stwierdził w  nim, że “zakaz zrzeczenia się z góry uprawnienia do wypowiedzenia zlecenia z ważnych powodów (art. 746 § 3 k.c.) nie wyłącza prawa zastrzeżenia przez strony, że w takiej sytuacji rozwiązanie umowy nastąpi z zachowaniem uzgodnionego okresu wypowiedzenia”.

Wypowiedzenie zlecenia na czas określony a odszkodowanie

Wypowiedzenie zlecenia na czas określony i zakończenie tym samym umowy to jedno. Ale równie ważne jest to, czy  wypowiedzenie zlecenia na czas określony spowoduje dodatkowe konsekwencje, np. konieczność zapłaty odszkodowania za jej przedwczesne zakończenie? To, że umowę można wypowiedzieć w każdym czasie, nawet bez zachowania terminów wypowiedzenia nie oznacza, że zaskoczony takim wypowiedzeniem kontrahent nie zażąda odszkodowania. Zasady są następujące:

• jeśli w umowie przewidziano możliwość jej wypowiedzenia z zachowaniem terminu wypowiedzenia - nie trzeba płacić odszkodowania w razie skorzystania z prawa wypowiedzenia umowy zlecenia; jest to bowiem traktowane jak rozwiązanie umowy w sposób w niej określony;

• odszkodowania można żądać co do zasady wtedy, gdy wypowiedzenie umowy nastąpiło bez ważnych powodów;

• jeśli dający zlecenie wypowiedział bez zachowania terminów wypowiedzenia odpłatną umowę zlecenia i nie miał do tego ważnych powodów: powinien nie tylko zapłacić przyjmującemu zlecenie część wynagrodzenia odpowiadającą jego dotychczasowym czynnościom, ale też może zostać zmuszony do zapłaty odszkodowania; to przyjmujący zlecenie musiałby jednak udowodnić, że wypowiedzenie mu umowy spowodowało szkodę (szkodą będą np. utracone zyski, koszty poniesione na przygotowanie do wykonania umowy);

• jeśli przyjmujący zlecenie wypowiedział bez zachowania terminów wypowiedzenia odpłatną umowę zlecenia i nie miał do tego ważnych powodów: przyjmujący zlecenie musi się liczyć z koniecznością zapłaty odszkodowania; ale to dający zlecenie musi udowodnić, że poniósł szkodę w wyniku tego, że przyjmujący zlecenie wypowiedział mu umowę