Zamknięcie rachunku VAT - czy jest możliwa wypłata środków?

Rachunek VAT jest pojęciem związanym z mechanizmem podzielonej płatności i służy do gromadzenia kwoty podatku należnego wynikającego z faktury dokumentującej sprzedaż. Jest związany z rachunkiem rozliczeniowym przedsiębiorcy. W momencie, gdy miejsce ma zamknięcie rachunku VAT, powstaje pytanie, w jaki sposób uzyskać środki znajdujące się na likwidowanym rachunku VAT. Tematykę tę poruszamy w niniejszym artykule.

Mechanizm podzielonej płatności i rachunek VAT

Jak wskazaliśmy na wstępie, rachunek VAT związany jest z mechanizmem podzielonej płatności. Zgodnie z art. 108a ust. 2 ustawy VAT zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności polega na tym, że:

1. zapłata kwoty odpowiadającej całości albo części kwoty podatku wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek VAT;
2. zapłata całości albo części kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży netto wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek bankowy albo na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony rachunek VAT, albo jest rozliczana w inny sposób.

Zasady funkcjonowania rachunku VAT zostały uregulowane w ustawie – Prawo bankowe. Zgodnie z art. 62a dla rachunku rozliczeniowego bank prowadzi rachunek VAT. Dla rachunków rozliczeniowych prowadzonych dla tego samego posiadacza bank prowadzi niezależnie od liczby prowadzonych dla tego posiadacza rachunków rozliczeniowych jeden rachunek VAT – w walucie polskiej.

Otwarcie i prowadzenie rachunku VAT nie wymaga zawarcia odrębnej umowy. Jest wolne od dodatkowych prowizji i opłat dla banku. Bank nie wydaje do rachunku VAT instrumentu płatniczego.

Co do zasady ze środków zgromadzonych na rachunku VAT mogą być regulowane wyłącznie zobowiązania publicznoprawne. Na zasadzie wyjątku – określonego w art. 108b ustawy VAT – na wniosek podatnika naczelnik urzędu skarbowego wydaje, w drodze postanowienia, zgodę na przekazanie środków zgromadzonych na wskazanym przez podatnika rachunku VAT na wybrany przez niego rachunek bankowy.

Naczelnik urzędu skarbowego wydaje postanowienie w terminie 60 dni od dnia otrzymania wniosku. W postanowieniu określa on wysokość środków, jaka ma zostać przekazana. Na postanowienie służy zażalenie.

Zamknięcie rachunku VAT

Prowadzony rachunek rozliczeniowy w danym banku może zostać zamknięty przez podatnika. Z uwagi na fakt, że rachunek VAT jest prowadzony dla rachunku rozliczeniowego, pojawia się kwestia zamknięcia rachunku VAT i sposobu postępowania ze zgromadzonymi tam środkami.

Po pierwsze wskażmy, że zgodnie z art. 62e ustawy – Prawo bankowe przed zamknięciem rachunku rozliczeniowego bank zamyka rachunek VAT, który jest prowadzony dla tego rachunku rozliczeniowego, jeżeli ten rachunek VAT nie jest prowadzony dla innego rachunku rozliczeniowego. Przed zamknięciem rachunku VAT bank uznaje kwotą środków zgromadzonych na rachunku VAT, na dzień zamknięcia rachunku VAT, wskazany przez posiadacza rachunku VAT jego inny rachunek VAT, prowadzony w tym samym banku.

W przypadku niewskazania przez posiadacza rachunku VAT innego rachunku VAT prowadzonego w tym samym banku, bank przed jego zamknięciem:

1. uznaje rachunek rozliczeniowy, dla którego otwarty jest ten rachunek VAT tego posiadacza, kwotą środków zgromadzonych na rachunku VAT na dzień jego zamknięcia – zgodnie z informacją o postanowieniu naczelnika US o „uwolnieniu” środków zgodnie z art. 108b ustawy VAT, albo
2. dokonuje przekazania środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku VAT na dzień zamknięcia tego rachunku na prowadzony w tym samym banku wyodrębniony rachunek techniczny służący identyfikacji posiadacza rachunku VAT – jeżeli na dzień rozwiązania umowy rachunku rozliczeniowego, dla którego prowadzony jest ten rachunek VAT, nie posiada informacji o postanowieniu naczelnika US o „uwolnieniu”.

Postępowanie ze środkami z rachunku VAT przekazanymi na rachunek techniczny

W przypadku, gdy mamy do czynienia z trzecim przypadkiem (środki zostają przekazane na rachunek techniczny), należy kierować się regulacjami określonymi w art. 108b ust. 10–14 ustawy VAT. Normy tam zawarte określają sposób postępowania w zakresie zwrotu środków z rachunku technicznego.

W świetle tych przepisów w przypadku przekazania środków pieniężnych na rachunek techniczny podatnik może wystąpić do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o wydanie zgody na wypłatę tych środków. We wniosku podatnik określa numer rachunku VAT, z którego nastąpiło przekazanie środków na rachunek techniczny, oraz wysokość środków, jaka ma zostać wypłacona z tego rachunku technicznego.

Naczelnik urzędu skarbowego wydaje postanowienie w terminie 60 dni od dnia otrzymania wniosku. Określa w nim wysokość środków, jaka ma zostać wypłacona. Otrzymane postanowienie naczelnika US jest podstawą do wypłaty środków z rachunku technicznego.

Warto też dodać, że naczelnik może w drodze decyzji odmówić wydania zgody na wypłatę środków z rachunku VAT.

1. w przypadku posiadania przez podatnika zaległości z tytułu podatków i należności publicznoprawnych – w wysokości odpowiadającej tej zaległości wraz z odsetkami za zwłokę, według stanu na dzień wydania decyzji;
2. w przypadku gdy zachodzi uzasadniona obawa, że:
1. zobowiązanie podatkowe z tytułu podatków i należności nie zostanie wykonane, w szczególności gdy podatnik trwale nie uiszcza wymagalnych zobowiązań podatkowych lub dokonuje czynności polegających na zbywaniu majątku, które mogą utrudnić lub udaremnić egzekucję zobowiązań podatkowych, lub
2. wystąpi zaległość podatkowa z tytułu podatków i należności lub zostanie ustalone dodatkowe zobowiązanie podatkowe.

Warto wskazać, że w sytuacji, gdy podatnik uzyska jednak ww. postanowienie, to jest ono podstawą do niezwłocznego uzyskania wypłaty środków z rachunku technicznego na jego rzecz. Nie wskazano, w jaki sposób taka wypłata powinna się odbyć. Podatnik może zatem wybrać rachunek w innym banku do wykonania przelewu, jak również może otrzymać od banku zgromadzone środki w gotówce.

Rekapitulując, powyższe zamknięcie rachunku VAT nie oznacza, że środki tam zgromadzone mogą być automatycznie i swobodnie dysponowane przez podatnika. W tym zakresie konieczne jest uzyskanie zgody naczelnika urzędu skarbowego w formie postanowienia.