Sprzedaż na raty - podatkowe i księgowe rozliczenie

Ustalenie momentu powstania obowiązku podatkowego jest istotną czynnością, jeżeli chodzi o podatkowe oraz księgowe rozliczenie sprzedaży. Trzeba jednak podkreślić, że sprzedaż towarów może odbywać się na różnych warunkach określonych przez strony. Jednym z takich przypadków jest sprzedaż na raty. W niniejszym artykule zastanowimy się, jak potraktować ją pod względem podatkowym.

Moment powstania obowiązku podatkowego przy sprzedaży

Przedstawioną tematykę będziemy analizować na przykładzie podatnika prowadzącego pozarolniczą działalność gospodarczą.

W tym zakresie przede wszystkim należy wskazać, że zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy o PIT za przychód z działalności gospodarczej uważa się kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. U podatników dokonujących sprzedaży towarów i usług opodatkowanych podatkiem od towarów i usług za przychód z tej sprzedaży uważa się przychód pomniejszony o należny podatek od towarów i usług.

Przede wszystkim trzeba zatem zwrócić uwagę, że przepis posługuje się zwrotem „przychody należne”, co w wyraźny sposób należy odróżnić od pojęcia przychodów faktycznie otrzymanych czy też pozostawionych do dyspozycji podatnika.

Uszczegółowienie powyższych zasad ma miejsce w art. 14 ust. 1c ustawy PIT, gdzie podano, że za datę powstania przychodu, o którym mowa w ust. 1, uważa się, z zastrzeżeniem ust. 1e, 1h–1j i 1n–1p, dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień:

wystawienia faktury albo
uregulowania należności.

Analizując zastrzeżenia zawartej w ust. 1e oraz ust. 1h–1j ustawy PIT, możemy dojść do wniosku, że regulacje te nie odnoszą się w żaden sposób do sprzedaży na raty. W konsekwencji nie ma przepisów wyznaczających inny moment powstania obowiązku podatkowego, jeżeli chodzi o tego typu sprzedaż.

W przypadku sprzedaży na raty moment powstania obowiązku podatkowego będzie wyznaczany na zasadach ogólnych. W takiej sytuacji przychodem są kwoty należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane

Kiedy rozliczać sprzedaż na raty?

Skoro zatem ustaliliśmy, że do sprzedaży ratalnej mają zastosowanie zasady podstawowe, warto przyjrzeć się koncepcji przychodu należnego.

Zobacz też:

Takie określenie odnosi się do memoriałowego (a nie kasowego) sposobu rozpoznania przychodów podatkowych, który niezależny jest od faktycznego otrzymania wynagrodzenia. W przypadku działalności gospodarczej wystarczające jest bowiem samo uznanie, że przychód wynika z należności, tj. należnego, chociaż jeszcze faktycznie nieotrzymanego przysporzenia majątkowego.

W związku z powyższym istotne staje się określenie, kiedy będziemy mieli do czynienia z przychodem należnym. W odniesieniu do tego problemu trzeba sięgnąć do regulacji Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 535 kc przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Natomiast w myśl art. 583 § 1 kc sprzedażą na raty jest dokonana w zakresie działalności przedsiębiorstwa sprzedaż rzeczy ruchomej osobie fizycznej za cenę płatną w określonych ratach, jeżeli według umowy rzecz ma być kupującemu wydana przed całkowitym zapłaceniem ceny.

Przeniesienie własności towaru (rzeczy ruchomej) następuje zatem z dniem wydania rzeczy. Co więcej, już w tym momencie powstaje należność, a więc uprawnienie domagania się zapłaty ceny za wydany towar. Taka treść przepisu koresponduje z art. 14 ust. 1c ustawy PIT, który podaje, że moment powstania obowiązku podatkowego powstaje z dniem wydania rzeczy (chyba że zaszły inne zdarzenia wcześniejsze).

Chociaż wielokrotnie podkreślano już, że pod pojęciem przychodu podatkowego należy rozumieć wszelkie definitywne przysporzenia majątkowe podatnika, które powiększają jego majątek, to jednak nie można tego pojęcia utożsamiać wyłącznie z faktycznym (kasowym) przysporzeniem.

Za przysporzenie majątkowe uznać również należy definitywne należności, których wysokość jest znana podatnikowi (metoda memoriałowa). Chodzi zatem o ściśle określony przychód, a z takim mamy do czynienia w momencie sprzedaży, w tym również ratalnej.

Nie ulega bowiem wątpliwości, że choć sprzedawca otrzymuje płatność w ratach, to przeniesienie prawa własności następuje w momencie wydania rzeczy. Cena przy sprzedaży ratalnej jest ściśle określona już na etapie sprzedaży. Mamy zatem do czynienia z przychodem należnym, aczkolwiek jeszcze nie faktycznie otrzymanym.

Przykład

30 sierpnia podmioty prowadzące działalność gospodarczą zawarły umowę sprzedaży towaru. Ustalono cenę, którą nabywca będzie mógł spłacać w ratach przez najbliższe 12 miesięcy. Wydanie towaru nastąpiło w dniu zawarcia umowy. W takich okolicznościach przychód należny powstaje 30 sierpnia i jest to moment powstania przychodu w rozumieniu ustawy PIT.

Powyższe będzie również przekładać się na księgowe rozliczenie przychodu ze sprzedaży na raty. Podatnik prowadzący KPiR powinien zatem całą wartość sprzedaży wpisać w kolumnie nr 7 „Wartość sprzedanych towarów i usług” pod datą wydania towarów (chyba że wcześniej wystawił fakturę). Z uwagi na fakt, że w tym przypadku nie występuje metoda kasowa, nie jest właściwym zabiegiem księgowanie przychodu pod datą otrzymania każdej kolejnej raty – takie działanie jest błędne.

Sprzedaż na raty generuje obowiązek podatkowy w momencie wydania rzeczy nabywcy. Fakt przyjęcia ratalnej formy rozliczenia należności nie zmienia reguły ogólnej. W szczególności przychód nie powstaje w odniesieniu do każdej kolejnej raty, ponieważ w ramach działalności gospodarczej mamy do czynienia z zasadą memoriałową odnoszącą się do przychodów należnych, a nie faktycznie otrzymanych.

Wymagalność zapłaty rat a przychód podatkowy

W dotychczasowej analizie posługiwaliśmy się pojęciem należności. W związku z tym warto odnieść się do porównania pojęcia należności i wymagalności. W przypadku sprzedaży ratalnej wymagalność zapłaty odnosi się bowiem do terminu płatności każdej kolejnej raty.

Czy w związku z tym możemy przyjąć, że dopiero z chwilą wymagalności powstaje przychód podatkowy w PIT przy sprzedaży ratalnej?

W odpowiedzi na tak postawione pytanie należy wyraźnie wskazać, że pojęcia przychodu należnego nie można utożsamiać z pojęciem wymagalności. Ta oznacza bowiem termin, z którego nadejściem osoba uprawniona może domagać się zapłaty. W konsekwencji wymagalność łączy się z terminem płatności.

Pojęcie należności należy wiązać z wierzytelnością, która jest prawem sprzedawcy i która pojawia się już na etapie nawiązania stosunku prawnego.

Już sam fakt przysługiwania podatnikowi określonej wierzytelności zwiększa jego aktywa (czyli generuje przychód podatkowy z działalności gospodarczej) i to niezależnie od tego, czy owa wierzytelność jest już wymagalna. Ważne natomiast jest, aby wierzytelność ta była ściśle określona w momencie jej powstania, tak aby można ową należność określać mianem przychodu podatkowego.

Rozpoznając moment powstania przychodu przy sprzedaży na raty, nie należy kierować się kryterium wymagalności płatności poszczególnych rat. Przychód należny trzeba utożsamiać z wierzytelnością.

Sprzedaż na raty jest jedną z wielu form umowy sprzedaży. Jeżeli jednak chodzi o podatkowe oraz księgowe rozliczenie takiej transakcji, to musimy podkreślić, że obowiązują reguły ogólne łączące sprzedaż z przychodem należnym, a nie z płatnościami otrzymywanymi w ramach poszczególnych rat.

Polecamy:

JPK V7 - co zawiera nowa struktura jednolitego pliku kontrolnego?