Każda osoba urodzona po 1968 roku lub wcześniej, o ile jest członkiem OFE, od 2011 roku posiada specjalne subkonto w ZUS, na które trafiają odprowadzane składki. Nie wszyscy jednak wiedzą, że środki zgromadzone na subkoncie podlegają podziałowi w razie rozwodu czy unieważnienia małżeństwa. Są też dziedziczone w sytuacji śmierci osoby ubezpieczonej. Czym jest subkonto w ZUS? W jaki sposób można dokonać wypłaty środków? Przeczytaj nasz artykuł i dowiedz się więcej.
ZUS i OFE? Czy tylko sam ZUS?
Od 1 stycznia 1999 r. istnieje w Polsce system oparty na zdefiniowanej składce, w której wysokość przyszłego świadczenia zależy od ilości wpłaconych środków. W ramach reformy emerytalnej od 1999 r. działają OFE, czyli otwarte fundusze emerytalne, które pozwalają na gromadzenie środków pieniężnych z przeznaczeniem na przyszłą emeryturę w tzw. II filarze. Członkowie OFE posiadają jednostki rozrachunkowe, które są zapisane na indywidualnych kontach, a ich wartość jest zależna od wartości aktywów OFE. Fundusz inwestuje posiadane środki w instrumenty finansowe zgodnie z obowiązującymi przepisami.
Składka emerytalna jest przekazywana do OFE za pośrednictwem ZUS. Fundusz emerytalny po otrzymaniu środków dokonuje potrącenia opłaty dystrybucyjnej, która stanowi część wynagrodzenia towarzystwa emerytalnego. Jednostek rozrachunkowych przybywa wraz z kolejnymi wpłatami dokonywanymi przez ZUS. Jednak środki zarządzane przez OFE są narażone na ryzyko zmienności cen np. akcji i w związku z tym spadku wartości portfela. Dlatego też obecnie każdy ubezpieczony opłacający składki ma wybór czy być w OFE, czy tylko w ZUS.
Czym jest subkonto w ZUS?
Od maja 2011 roku funkcjonują w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych subkonta. Powstały one w związku z obniżeniem składki przekazywanej do funduszy emerytalnych. Podstawą prawną utworzenia subkonta osoby ubezpieczonej w ZUS jest art. 40e ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Subkonta zostały utworzone przez ZUS dla ubezpieczonych urodzonych po 1968 r., a także dla tych, którzy urodzili się przed tą datą, pod warunkiem, że należą do otwartego funduszu emerytalnego (OFE).
Na koncie zapisuje się informacje o:
- zwaloryzowanej wysokości wpłaconych składek wraz z odsetkami za zwłokę i opłatą prolongacyjną,
- kwocie środków przekazanych przez OFE, które odpowiadają wartości 51,5% umorzonych jednostek rozrachunkowych zapisanych na rachunku w OFE na dzień 31 stycznia 2014 r.,
- kwocie środków, które odpowiadają wartości umorzonych przez OFE jednostek rozrachunkowych w związku z ukończeniem wieku niższego o 10 lat od wieku emerytalnego,
- wysokości należnych i wpłaconych składek.
Składki w ramach II filaru są dzielone na:
- składki przekazywane do OFE w wysokości 2,92% podstawy wymiaru składek,
- składki zewidencjonowane na indywidualnym subkoncie ubezpieczonego w wysokości 4,38% podstawy wymiaru składek.
Przypomnijmy, że decyzję o dalszym przekazywaniu składek do OFE osoby ubezpieczone podejmowały w okresie od 1 kwietnia do 31 lipca 2014 r.
Jeżeli do ZUS złożyło się oświadczenie o przekazywaniu składek do OFE, to ZUS przekazywał do wybranego funduszu 2,92% podstawy wymiaru składki. Na subkoncie zapisywane było wtedy 4,38% składki.
Natomiast jeżeli nie złożyło się tego oświadczenia, to na subkoncie jest zapisane 7,30% podstawy wymiaru składki.
Co ważne, decyzję w tej sprawie od 2016 roku każdy ubezpieczony może zmienić raz na 4 lata.
Środki zgromadzone na subkoncie nie podlegają opodatkowaniu. Potwierdzenie tego faktu znajdujemy w piśmie Dyrektora Krajowej Informacji Podatkowej z dnia 10 czerwca 2019 r. (0113-KDIPT2-3.4011.240.2019.MS).
W piśmie czytamy:
„kwota otrzymana […] z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych tytułem jednorazowej wypłaty środków zgromadzonych na rachunku otwartego funduszu emerytalnego oraz środków zewidencjonowanych na subkoncie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, z tytułu podziału majątku w związku z ustaniem wspólności majątkowej małżeńskiej w wyniku rozwodu, nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych”.
Są one też waloryzowane co roku dnia 1 czerwca.
Wskaźnik waloryzacji zależy od wzrostu PKB w ciągu ostatnich 5 lat – w odróżnieniu od wskaźnika waloryzacji konta, który jest obliczany na bazie inflacji i ilości odprowadzanych składek i jest zależny od ilości ubezpieczonych i wzrostu płac.
Subkonto w ZUS - w jakich okolicznościach może dojść do podziału?
Środki na subkoncie są dzielone w razie:
- rozwodu,
- unieważnienia małżeństwa,
- ustania wspólności majątkowej w czasie trwania małżeństwa,
- umownego wyłączenia lub ograniczenia wspólności ustawowej,
- śmierci osoby, dla której było prowadzone subkonto w ZUS.
W przypadku członka OFE podział i wypłata środków następuje na podstawie zawiadomienia z otwartego funduszu emerytalnego. OFE ma obowiązek zawiadomić ZUS w ciągu 14 dni od podziału o:
- osobach, na rzecz których dokonano podziału środków oraz
- udziale procentowym każdej z tych osób.
Podział środków na subkoncie zależy ściśle od podziału składek zgromadzonych w OFE. Po tym, jak do Zakładu wpłynie stosowne zawiadomienie z funduszu emerytalnego, ZUS ma 3 miesiące na podział środków zapisanych na subkoncie. W przypadku osoby, która nie jest członkiem OFE, wniosek o podział i wypłatę środków należy złożyć w ZUS.
Obowiązki wobec ZUS w razie niepodpisania umowy z OFE.
W razie podjęcia pracy po raz pierwszy należy zdecydować czy chce się być członkiem OFE i przekazywać mu część składki, czy też chce się przekazywać składki tylko i wyłącznie do ZUS.
W razie niepodpisania umowy z OFE należy w ciągu czterech miesięcy złożyć do ZUS pisemne oświadczenie ubezpieczonego o stosunkach majątkowych istniejących między ubezpieczonym a jego współmałżonkiem (np. czy istnieje wspólnota majątkowa). Wniosek ten nazywa się ZUS-US-OPW-01. Dotyczy on oczywiście osób, które zawarły związek małżeński. Chodzi o to, że część środków zgromadzonych na subkoncie w chwili śmierci jej posiadacza, zostaje automatycznie przeniesiona na konto współmałżonka – dotyczy składek odprowadzanych za okres trwania wspólnoty majątkowej.
We wniosku można także wskazać osoby uprawnione, które mają odziedziczyć środki zgromadzone na subkoncie. ZUS na tej podstawie podzieli i wypłaci środki z subkonta osoby, która nie jest członkiem OFE.
Co się dzieje w razie śmierci posiadacza subkonta?
Środki na subkoncie podlegają dziedziczeniu. W razie śmierci posiadacza subkonta osoba uprawniona może złożyć do ZUS wniosek o transfer lub wypłatę środków z subkonta osoby ubezpieczonej na rzecz uprawnionego, lub spadkobiercy, osoby małoletniej, współmałżonka (USS).
Część środków zapisanych na subkoncie osoby ubezpieczonej, w okresie małżeńskiej wspólności majątkowej zostaje automatycznie zapisana na subkoncie współmałżonka w ZUS. Pozostałą część współmałżonek może przekazać na swoje subkonto w ZUS albo wypłacić.
Pozostałe środki zgromadzone na subkoncie zmarłego, które nie zostaną podzielone w ramach wspólnoty majątkowej, są przekazywane osobom wskazanym przez zmarłego, a w razie ich braku wchodzą w skład spadku.
