Umowy o współpracę pomiędzy przedsiębiorcami mogą określać różne uprawnienia oraz świadczenia wzajemne. Przykładowo kontrahent może zobowiązać się do sfinansowania kosztów relokacji współpracownika. Jakie konsekwencje na gruncie VAT wywołuje udostępnienie nieruchomości dla kontrahenta?
Udostępnienie nieruchomości dla kontrahenta B2B a podatek VAT
Finansowanie relokacji w ramach umowy B2B może przybrać formę, w której kontrahent wynajmuje nieruchomość w innej miejscowości, a następnie nieodpłatnie udostępnia ją współpracownikowi.
Nieodpłatne udostępnienie nieruchomości dla kontrahenta stanowi na gruncie prawa cywilnego przykład umowy użyczenia. Zgodnie z art. 710 Kodeksu cywilnego przez umowę użyczenia użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy. Powyższe oznacza, że oddanie do bezpłatnego używania na podstawie umowy użyczenia jest nieodpłatnym świadczeniem usług.
Trzeba podkreślić w tym miejscu, że w ściśle określonych przypadkach również nieodpłatne świadczenie usług należy uznać za spełniające definicję odpłatnego świadczenia usług, podlegającego opodatkowaniu podatkiem VAT.
W art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy postanowiono, że za odpłatne świadczenie usług uznaje się również nieodpłatne świadczenie usług na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia oraz wszelkie inne nieodpłatne świadczenie usług do celów innych niż działalność gospodarcza podatnika.
W powyższym przypadku występuje konieczność odprowadzenia podatku należnego od nieodpłatnie wykonanej usługi. Co istotne, warunkiem wystąpienia opodatkowania jest nieodpłatne świadczenie usługi do celów innych niż działalność gospodarcza. Za usługi świadczone do celów innych niż działalność gospodarcza należy uznać wszelkie usługi, których świadczenie odbyło się bez związku z potrzebami prowadzonej działalności gospodarczej.
Dla stwierdzenia, czy konkretne nieodpłatne świadczenie usług podlega opodatkowaniu na mocy cytowanego wyżej art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy, istotne jest ustalenie celu takiego świadczenia. Jeżeli nieodpłatne świadczenie będzie się wpisywało w cel prowadzonej działalności gospodarczej, to przesłanka uznania takiej nieodpłatnej czynności za odpłatne świadczenie usług podlegające opodatkowaniu nie zostanie spełniona. Jednak takie stwierdzenie jest uzależnione od konkretnych okoliczności, jakie w danej sprawie występują.
Zatem, aby nieodpłatne świadczenie uznać za odpłatne świadczenie usług, tj. za podlegające opodatkowaniu podatkiem VAT, musi być ono świadczone na cele inne niż działalność gospodarcza podatnika. Opodatkowaniu podlegają te nieodpłatne usługi, które nie mają związku z prowadzoną działalnością.
Przez świadczenie usług niezwiązanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa należy rozumieć takie świadczenie usług, które odbywa się bez związku z potrzebami prowadzonej działalności.
Natomiast przez usługi związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa należy rozumieć te usługi, które są wykonywane nieodpłatnie w związku z potrzebami prowadzonej działalności gospodarczej podatnika, potrzebami związanymi z funkcjonowaniem prowadzonego przedsiębiorstwa.
Biorąc pod uwagę, jaki jest cel zapewnienia relokacji współpracownikom, należy wskazać, że w takim wypadku nie jest to cel osobisty kontrahentów. Istotą zapewnienia zakwaterowania w nowym miejscu nie jest bowiem zaspokojenie ich potrzeb mieszkaniowych, lecz potrzeb przedsiębiorstwa.
Zauważmy, że wymogi prowadzonej działalności (potrzeby przedsiębiorstwa) mogą spowodować konieczność zapewnienia przez pracodawcę lokali mieszkalnych dla kontrahentów. W takich okolicznościach służy to przede wszystkim działalności gospodarczej podatnika, a korzyść osobista uzyskiwana przez współpracowników z takiego bezpłatnego użyczenia ma drugorzędne znaczenie w stosunku do potrzeb prowadzonego przedsiębiorstwa.
Podobnie uznał też Dyrektor KIS w interpretacji z 24 kwietnia 2023 roku (nr 0113-KDIPT1-2.4012.56.2023.2.SM), wskazując, że wynajmowanie dla współpracowników (kontrahentów B2B) lokali mieszkalnych i następnie ich nieodpłatne udostępnianie jest niezbędne w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Nieodpłatne udostępnianie współpracownikom lokali mieszkalnych stanowi nieodpłatne świadczenie usług związane z działalnością gospodarczą, które na podstawie art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.
Odliczenie podatku VAT od wydatków związanych z relokacją współpracowników
Odnosząc się natomiast do kwestii prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktur dokumentujących najem lokalu mieszkalnego, który następnie nieodpłatnie jest udostępniany współpracownikom (w tym kontrahentom B2B), należy stwierdzić, że warunkiem umożliwiającym podatnikowi skorzystanie z prawa do odliczenia podatku naliczonego jest związek zakupów z wykonywanymi czynnościami opodatkowanymi.
Tylko zakupy związane z wykonywaniem czynności opodatkowanych dają prawo do odliczenia podatku naliczonego. Powoduje to, że podatnik ma obowiązek odrębnego określenia, z jakim rodzajem działalności będzie związany podatek wynikający z otrzymanych faktur zakupu, czyli dokonania tzw. alokacji podatku do czynności podlegających opodatkowaniu i czynności niepodlegających opodatkowaniu.
Jak wskazaliśmy, w opisanym wypadku mamy do czynienia z nieodpłatnym świadczeniem usług, które nie podlega opodatkowaniu. Skutkuje to brakiem prawa do odliczenia podatku naliczonego z faktur dokumentujących wydatki związane z wynajmem lokali mieszkalnych, ponieważ ww. wydatki nie są wykorzystywane do wykonywania czynności opodatkowanych podatkiem od towarów i usług.
Przykład 1.
Pan Jan mieszkający w Szczecinie w ramach umowy B2B zawarł umowę ze spółką na prowadzenie prac geodezyjnych. Z uwagi na konieczność prowadzenia prac geodezyjnych pod Rzeszowem spółka wynajęła mieszkanie w Rzeszowie na okres 1 roku i nieodpłatnie udostępniła je panu Janowi. Jakie konsekwencje podatkowe powstają w przypadku sfinansowania relokacji przez spółkę?
Nieodpłatne udostępnienie mieszkania w Rzeszowie jest związane z potrzebami spółki, ponieważ pojawiła się konieczność prowadzenia długotrwałych prac geodezyjnych. Zatem pomimo że pan Jan będzie mieszkał w udostępnionym lokalu, elementarnym celem jest zabezpieczenie potrzeb firmowych spółki. Takie nieodpłatne udostępnienie lokalu nie będzie stanowić dla niej czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem VAT. Równocześnie skutkuje to brakiem możliwości odliczenia przez spółkę podatku naliczonego wynikającego z faktury otrzymanej za wynajem. Nieodpłatne udostępnienie lokalu nie generuje żadnych skutków w podatku VAT dla pana Jana.
W świetle powyższego możemy zatem wskazać, że finansowanie relokacji w ramach B2B – w postaci udostępnienia mieszkania współpracownikowi – jest na gruncie podatku VAT neutralne podatkowo. Nie pojawia się w tym przypadku ani konieczność odprowadzenia podatku należnego VAT od nieodpłatnej usługi, ani prawo do odliczenia podatku naliczonego z tego tytułu.
