Każdy podatnik dokonujący rozliczeń na zasadach ogólnych bądź podatkiem liniowym jest zobowiązany do sporządzenia spisu z natury (inaczej remanentu). Poszczególne składniki majątku objęte spisem z natury wycenia się przy pomocy odmiennych zasad. W związku z tym przed sporządzeniem spisu z natury warto dowiedzieć się, jak przebiega jego wycena spisu z natury.
Spis z natury – wprowadzenie
Każdy podatnik prowadzący KPiR jest zobowiązany do sporządzenia i wpisania do księgi spisu z natury. Nie informuje się o dokonaniu spisu z natury urzędu skarbowego – nie ma takiej konieczności. Spisu z natury należy dokonać i wpisać:
na koniec każdego roku podatkowego,
na dzień 1 stycznia (wyjątek: nie ma konieczności, jeśli spis jest analogiczny jak ten na koniec roku podatkowego),
na dzień rozpoczęcia działalności w ciągu roku podatkowego,
na dzień zmiany wspólnika,
na dzień zmiany proporcji udziałów wspólników,
na dzień likwidacji działalności,
na dzień utraty w ciągu roku podatkowego prawa do opłacania podatku ryczałtowego.
Obowiązek sporządzenia spisu z natury wynika bezpośrednio z § 24 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów.
Wzór spisu z natury z omówieniem znajduje się w artykule: Arkusz spis z natury – wzór z omówieniem.
Wycena spisu z natury – do kiedy należy ją wykonać?
Zgodnie z § 26 ust. 7 rozporządzenia w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów podatnik jest obowiązany dokonać wyceny najpóźniej w terminie 14 dni od dnia zakończenia spisu z natury. Podatnicy rozliczający się za pomocą ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych nie mają takiego obowiązku.
Wycena spisu z natury – definicje cen
Przed dokonaniem wyceny spisu z natury należałoby zaznajomić się z definicjami pojęć stosowanych przy określaniu dla danych składników sposobu wyceny.
cena zakupu
Jest to cena, jaką nabywca płaci za zakupione składniki majątku pomniejszona o podatek VAT, który podlega odliczeniu zgodnie z odrębnymi przepisami. W sytuacji gdy towar został nabyty w ramach importu, cenę zakupu powiększyć trzeba o należne cło, podatek akcyzowy oraz opłaty celne dodatkowe. Wartości te należy zmniejszyć o rabaty, opusty czy inne podobne obniżenia.
cena nabycia
Jest to cena zakupu powiększona o koszty uboczne związane z zakupem towarów i składników majątku do chwili złożenia w magazynie według ich cen zakupu, a w szczególności koszty transportu, załadunku i wyładunku oraz ubezpieczenia w drodze.
koszt wytworzenia
Koszt wytworzenia obejmuje wszelkie koszty związane bezpośrednio i pośrednio z przerobem materiałów, z wykonywaniem usług lub pozyskaniem (wydobyciem) kopalin, z wyłączeniem kosztów sprzedaży wyrobów gotowych i usług.
cena rynkowa
Jest to cena stosowana w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia.
Jak wygląda wycena spisu z natury?
Wycena spisu z natury odbywa się dla:
materiałów i towarów handlowych:
- według cen zakupu lub nabycia (wybór jednej z nich jest dobrowolny)
- według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, jeżeli są one niższe od cen zakupu lub nabycia (metoda obowiązkowa przy cenie rynkowej niższej niż cena zakupu lub nabycia),półwyrobów (półfabrykaty), wyrobów gotowych i braków własnej produkcji:
- wycenia się według kosztów wytworzenia;odpadów użytkowych (które w toku działalności utraciły swoją pierwotną wartość użytkową):
- według wartości wynikającej z oszacowania uwzględniającego ich przydatność do dalszego użytkowania.
W celu ustalenia wartości poszczególnych składników spisu z natury, tj. materiałów i towarów handlowych według cen nabycia, należy ustalić procentowy wskaźnik kosztów ubocznych zakupu (kolumna 11) w stosunku do ogólnej wartości zakupu towarów handlowych i materiałów zewidencjonowanych (w kolumnie 10). Wskaźnik można określić za pomocą wzoru:
koszty uboczne zakupu x 100 / koszty zakupu towarów handlowych i materiałów
Wyliczony za pomocą powyższego wzoru wskaźnik należy przemnożyć przez jednostkową cenę zakupu i ustalić wartość materiałów/towarów objętych spisem.
Wycena spisu z natury – przypadki szczególne
Istnieją również szczegółowe zasady dotyczące innych składników majątku objętych spisem, które jednak mają miejsce zdecydowanie rzadziej. Do takich przypadków należy:
- składnik majątku otrzymany w drodze darowizny lub spadku – wyceny dokonuje się według wartości odpowiadającej cenie zakupu takiego samego lub podobnego składnika;
- wartość dewizowa (w kantorach) niesprzedana na dzień sporządzania spisu – wyceny dokonuje się według cen zakupu z dnia sporządzenia spisu, a w dniu kończącym rok podatkowy – według cen zakupu, jednak w wysokości nie wyższej niż kurs średni ogłaszany przez NBP w dniu kończącym rok podatkowy, a dla rzeczy zastawionych – według ich wartości rynkowej;
- produkcja niezakończona (przy działalności usługowej i budowlanej) – wyceny dokonuje się według kosztów wytworzenia, z tym że nie może to być wartość niższa od kosztów materiałów bezpośrednich zużytych do produkcji niezakończonej;
- produkcja zwierzęca – wyceny dokonuje się według cen rynkowych z dnia sporządzenia spisu, z uwzględnieniem gatunku, grupy i wagi zwierząt.
Wycena spisu z natury – konsekwencje podatkowe
Przy sporządzaniu spisu z natury należy pamiętać, że jego wycena ma bezpośredni wpływ na kwoty wykazywane w podsumowaniu KPiR oraz na podatek dochodowy:
roczny – w przypadku remanentu końcowego i początkowego,
liczony w ramach zaliczki – w przypadku remanentu sporządzonego w trakcie roku.
W wyniku sporządzenia prawidłowego spisu z natury może bowiem powstać różnica remanentowa, która – w zależności od tego, czy remanent końcowy (lub śródroczny) jest wyższy, czy niższy od remanentu początkowego – ma wpływ na dochód do opodatkowania:
remanent końcowy
remanent końcowy > remanent początkowy – dochód ulega zwiększeniu o różnicę remanentową.
Reasumując, wycena spisu z natury jest obowiązkowa dla podatników prowadzących KPiR. Jest ona zależna od posiadanych składników, które są przedmiotem spisu. W niektórych przypadkach istnieje dobrowolność wyceny składnika. Wycena spisu z natury oddziałuje na podatek dochodowy.
