Do zadań związków zawodowych należy reprezentacja swoich członków, a także obrona ich godności, praw oraz interesów materialnych i moralnych, zarówno zbiorowych, jak i indywidualnych. W przypadku zamiaru wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę wymagana jest konsultacja z zakładową organizacją związkową, jej brak rodzi bowiem pewne konsekwencje natury prawnej w odniesieniu do skutków prawnych wypowiedzenia. Czy w dobie pandemii i kryzysu gospodarczego, przy zwolnieniach pracowników, reżim konsultacji jest zachowywany?
Związki zawodowe a wypowiedzenie umowy
Zgodnie z art. 38 kodeksu pracy, o zamiarze wypowiedzenia pracownikowi umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony pracodawca zawiadamia na piśmie reprezentującą pracownika zakładową organizację związkową, podając przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy. Jeżeli zakładowa organizacja związkowa uważa, że wypowiedzenie byłoby nieuzasadnione, może w ciągu 5 dni od otrzymania zawiadomienia zgłosić na piśmie pracodawcy umotywowane zastrzeżenia. Po rozpatrzeniu stanowiska organizacji związkowej, a także w razie niezajęcia przez nią stanowiska w ustalonym terminie, pracodawca podejmuje decyzję w sprawie wypowiedzenia.
Ustanowienie obowiązku uprzedniego przeprowadzenia przez pracodawcę konsultacji związkowej ma umożliwić organizacji związkowej dokonanie oceny zasadności zamiaru pracodawcy, z uwzględnieniem konkretnej sytuacji faktycznej.
Istotne, że pracodawca ma obowiązek dowiedzieć się, czy pracownik, którego zamierza zwolnić, należy do związku. Konieczność konsultacji pojawia się także wtedy, kiedy związek zawodowy pomimo nie przynależności pracownika do związku, zgodził się takie pracownika objąć ochroną. Wówczas, osoba wykonująca pracę zarobkową niezrzeszona w związku zawodowym ma prawo do obrony swoich praw na zasadach dotyczących osób wykonujących pracę zarobkową będących członkami związku, jeżeli wybrana przez nią zakładowa organizacja związkowa wyrazi zgodę na jej obronę.
W indywidualnych sprawach ze stosunku pracy, ustawa Kodeks Pracy zobowiązuje pracodawcę do współdziałania z zakładową organizacją związkową, przed podjęciem działania w zakresie wypowiedzenia. Pracodawca jest obowiązany zwrócić się do organizacji o informację o pracowniku korzystającym z jej obrony.
W rzeczywistości, pracodawca nie ma obowiązku wzięcia pod uwagę opinii związków zawodowych i może podjąć decyzję o wręczeniu wypowiedzenia pracownikowi, ale brak podjęcia ustawowych działań po stronie pracodawcy może prowadzić do wadliwej czynności prawnej w związku ze złożeniem wypowiedzenia.
Konsekwencje braku konsultacji pracownika ze związkami zawodowymi
Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego, uchybienie art. 38 k.p. następuje wtedy, gdy pracodawca nie zawiadamia związku zawodowego o zamiarze wypowiedzenia umowy o pracę pracownikowi, którego interesy reprezentuje związek zawodowy.
Niezachowanie trybu z art. 38 stanowi naruszenie przepisów o wypowiadaniu umów o pracę w rozumieniu art. 45 § 1 k.p., oznacza to, że w razie ustalenia, że wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony jest nieuzasadnione lub narusza przepisy o wypowiadaniu umów o pracę, sąd pracy - stosownie do żądania pracownika - orzeka o bezskuteczności wypowiedzenia, a jeżeli umowa uległa już rozwiązaniu - o przywróceniu pracownika do pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowaniu.
Działania organizacji związkowej w pandemii
Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, która od czasu epidemii była wielokrotnie nowelizowana, w żadnym stadium pracy nad jej brzmieniem, nie przewidywała i obecnie również nie przewiduje specjalnego trybu konsultacji zamiaru wypowiedzenia umowy ze związkami zawodowymi, jednocześnie nie było także żadnych uchybień wobec standardowego procesu konsultacji przewidzianego w art. 38 kodeksu pracy.
Zatem niezależnie, czy pracownicy tworzący Zakładową Organizację Związkową i zasiadający w jej gremiach przebywają na zwolnieniach lub świadczą pracę zdalnie, obowiązek przeprowadzenia konsultacji nadal istnieje. Aby pracodawca mógł zwolnić się z ciążącego na nim obowiązku, powinien zgodnie z wymaganą formą wystosować pisemnie zawiadomienie na adres korespondencyjny związku.
Nawet jeśli organizacja nie zajmie stanowiska, pracodawca swoim działaniem uchroni się przed zarzutem naruszenia art. 38 kodeksu pracy.
Podstawa prawna
-
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy, Dz.U.2020.1320 t.j.
-
Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych,Dz.U.2020.1842 t.j.
-
Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz.U.2019.263 t.j.
Materiał opracowany przez zespół „Tak Prawnik”.
Właścicielem marki „Tak Prawnik” jest BZ Group Sp. z o.o.
