Prowadzenie działalności gospodarczej, w której kontakt z wieloma klientami jest normą, może niekiedy rodzić poważne problemy. Mowa tutaj o pozostawianiu różnego rodzaju rzeczy przez konsumentów. Czy przechowywanie rzeczy pozostawionych przez klientów jest dla przedsiębiorcy zgodne z prawem, a jeśli tak, to przez jak długi okres?
Piecza nad pozostawioną rzeczą klienta
Jeśli prowadzona działalność gospodarcza wiąże się ze świadczeniem usług, to przedsiębiorca może przechowywać przedmioty należące do jego klientów. Dotyczy to sytuacji, w których konsumenci pozostawiają w lokalu usługowym przedmioty różnego rodzaju – torebki, odzież wierzchnią, komputery, telefony, plecaki itd. Przedsiębiorca może przechowywać te rzeczy zarówno na własną odpowiedzialność, jak i odpowiedzialność samych klientów. Jeśli robi to dobrowolnie, powinien zadbać o regulamin przechowywania cudzych przedmiotów, w którym określi zasady ich deponowania oraz ewentualną odpłatność takiej usługi. W przypadku gdy przechowywanie nie jest zamierzone i w firmie nie funkcjonują w tym zakresie żadne reguły, musimy odnieść się do ogólnych regulacji zawartych w Kodeksie cywilnym.
Jeżeli klient przedsiębiorstwa pozostawi w nim swoją rzecz, to dochodzi wówczas do automatycznego powstania umowy przechowania. Dotyczy to także przypadków, w których konsument zapomniał o swoich przedmiotach przez przypadek. Zgodnie z treścią art. 835 kc przez umowę przechowania przechowawca zobowiązuje się zachować w stanie niepogorszonym rzecz ruchomą oddaną mu na przechowanie. W sytuacji, gdy doszło do niezamierzonego zawiązania umowy przechowania, właściciel przedsiębiorstwa powinien skontaktować się z właścicielem pozostawionej rzeczy możliwie jak najszybciej i poprosić go o odbiór danego przedmiotu. Szybkość jest tutaj pojęciem względnym, choć przyjmuje się, że kontakt z klientem powinien mieć miejsce jeszcze tego samego dnia albo niezwłocznie, gdy przedsiębiorca znalazł zagubioną rzecz.
„Obowiązek zachowania rzeczy ruchomej w stanie niepogorszonym z obowiązkiem jej zwrotu na rzecz osoby powierzającej wynikać może także z szeregu innych stosunków zobowiązaniowych, zaś przede wszystkim ze stosunków, których przedmiotem jest świadczenie usług, względnie wykonanie dzieła. W istocie bowiem wykonanie innej usługi może być uzależnione właśnie od przejściowego powierzenia na przechowanie danej rzeczy wykonującemu określoną usługę czy też określone dzieło, a bez oddania rzeczy w przechowanie wykonanie usługi (czy dzieła) nie byłoby możliwe. Umowa o oddanie samochodu do naprawy nie jest więc tylko umową o dzieło, w której element przechowania nie odgrywa zasadniczej roli, lecz jest to umowa mieszana, do której należy stosować przepisy umowy o dzieło i umowy przechowania”.
Jeżeli przedsiębiorca chciałby się uwolnić od obowiązku przechowywania rzeczy swoich klientów, to nie może tego zrobić, nawet gdy poczyni w tym kierunku odpowiednie zastrzeżenia. Innymi słowy, gdy w danej firmie sporządzony zostanie regulamin przewidujący, że przedsiębiorca nie odpowiada za pozostawione rzeczy przez klientów, takie zapisy nie są wiążące. Właściciel będzie odpowiedzialny za sprawowanie pieczy nad rzeczami konsumentów do czasu ich odbioru.
Przykład 1.
Pani Martyna prowadzi mały sklep osiedlowy. Pewnego dnia jej stała klientka – pani Weronika – zostawiła przez przypadek torbę z laptopem. Sprzedawczyni próbowała bezskutecznie skontaktować się z kobietą. Czy w tym przypadku pani Martyna powinna przechować laptopa pani Weroniki, czy doszło do zawarcia umowy przechowania?
Tak, sprzedawczyni powinna zabezpieczyć torbę z laptopem i przechować ją do powrotu klientki. W przedstawionej sytuacji doszło do zawarcia umowy przechowania w sposób dorozumiany.
Przykład 2.
Pan Kamil prowadzi zakład fryzjerski. Jedna z jego klientek przez przypadek zostawiła u niego torbę z zakupami. Mężczyzna skontaktował się z nią jeszcze tego samego dnia i poprosił, aby odebrała swoje rzeczy. Kobieta stwierdziła, że będzie w stanie przyjść do zakładu dopiero za 3 dni, ponieważ wyjechała z miasta. Czy pan Kamil ma obowiązek przechowywania rzeczy klientki, czy doszło do powstania umowy przechowania?
Tak, mężczyzna powinien przechować torbę z zakupami do czasu powrotu jej właścicielki. W tym przypadku doszło do zawarcia umowy przechowania w sposób dorozumiany.
Przykład 3.
Pan Tomasz prowadzi mały zakład usługowo-handlowy. Ze względu na to, że jego klienci bardzo często zostawiali u niego swoje rzeczy, mężczyzna wywiesił pisemną informację na drzwiach wejściowych do lokalu, że nie odpowiada za cudze przedmioty i nie będzie ich przechowywał. Kilka dni po wywieszeniu takiego ogłoszenia jedna ze stałych klientek pana Tomasza przez przypadek zostawiła w jego lokalu telefon komórkowy. Skontaktowała się jednak z przedsiębiorcą jeszcze tego samego dnia z innego numeru i poprosiła, aby przechował jej telefon przez najbliższe 2 dni – dopiero wtedy będzie mogła po niego przyjść. Pan Tomasz odmówił i powołał się na informację o zakazie pozostawiania jakichkolwiek rzeczy przez jego klientów. Czy przedsiębiorca ma obowiązek przechować telefon swojej klientki, czy doszło do powstania umowy przechowania?
Tak, mężczyzna powinien przechować telefon, pomimo że oficjalnie w jego lokalu widnieje informacja, że nie ponosi on odpowiedzialności za rzeczy pozostawione przez klientów. W tym przypadku doszło do zawarcia umowy przechowania w sposób dorozumiany.
Jaki jest czas przechowywania rzeczy klientów w firmie?
Przechowywanie rzeczy pozostawionych przez konsumentów jest ograniczone czasowo. W przeciwnym wypadku przedsiębiorca mógłby zostać doprowadzony do sytuacji, w której nie będzie miał miejsca i warunków do przechowywania powiększającej się liczby pozostawionych w lokalu jego przedsiębiorstwa przedmiotów. W przypadku gdy dojdzie do zawarcia umowy przechowania w sposób dorozumiany, przedsiębiorca ma prawo żądać od właściciela niezwłocznego odbioru pozostawionej rzeczy. Jednocześnie powinien jak najszybciej skontaktować się z klientem i poinformować go o tym, że zapomniał jakiegoś przedmiotu i że znajduje się on w lokalu.
Co jednak w sytuacji, w której przedsiębiorca nie wie, kto jest właścicielem danego przedmiotu lub istnieje podejrzenie, że został on po prostu porzucony? Zgodnie z obowiązującymi regulacjami oraz stanowiskiem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów przedsiębiorcy nie mają prawa do samodzielnego ustalania, czy w danym przypadku doszło do porzucenia rzeczy, czy też przypadkowego pozostawienia jej w lokalu. Innymi słowy, przedsiębiorcy nie mogą decydować o tym, czy daną rzecz wyrzucić na śmieci, czy też przejąć na własność. Jeśli prawowity właściciel jest nieznany, warto wywiesić informację o znalezisku w widocznym miejscu w lokalu, ewentualnie umieścić ją w sieci (np. na portalu społecznościowym).
Przykład 4.
Pan Emil prowadzi duży lokal gastronomiczny, dziennie obsługuje sporą liczbę klientów. Pewnego dnia jego pracownicy stwierdzili, że któryś z gości zostawił torbę z komputerem. Nikt nie potrafił ustalić, do kogo należy pozostawiona rzecz. Właściciel stwierdził, że nie ma czasu na poszukiwania właściciela, a poza tym nowy komputer z pewnością przyda się w lokalu. Czy pan Emil może uznać, że komputer został porzucony i przejąć go na własność w ramach prowadzonej działalności?
Nie, ponieważ nie ma pewności, że nie doszło do przypadkowego pozostawienia sprzętu w jego lokalu. Właściciel powinien wywiesić ogłoszenie z informacją o zagubionym komputerze, może poprosić także swoich pracowników o to, by przez jakiś czas pytali klientów, czy któryś z nich nie szuka sprzętu.
Opłata za przechowanie rzeczy klientów
Jeśli dojdzie do przypadkowego przechowywania rzeczy klientów, krótka piecza nad przedmiotami nie uprawnia przedsiębiorcy do żądania żadnej zapłaty za wykonanie takiej nieplanowanej usługi. UOKiK stoi na stanowisku, że w takich przypadkach nie wolno stosować żadnych kar umownych obciążających konsumentów lub uzależnienia wydania przedmiotu od zapłaty odpowiedniej kwoty pieniężnej. Oczywiście w przypadku, gdyby przechowanie trwało dłużej niż kilka dni, przedsiębiorca może żądać rekompensaty za swoją pomoc. Każdorazowo należy to jednak ocenić na podstawie okoliczności danej sprawy, możliwości przechowywania w lokalu oraz wartości samej rzeczy.
Przykład 5.
Pan Kacper prowadzi lokal usługowy. Pewnego dnia jego stała klientka zostawiła przez przypadek torebkę z drobnymi zakupami. Przedsiębiorca skontaktował się z kobietą i powiedział, że przez kilka dni może przechować jej rzeczy. Klientka stwierdziła jednak, że aktualnie przebywa za granicą i wróci do kraju dopiero za 2 miesiące, więc dopiero po tym czasie będzie mogła odebrać zgubę. Czy pan Kacper ma prawo żądać zapłaty za przechowywanie torebki z zakupami?
Tak, ponieważ okres przechowywania będzie dłuższy niż kilka dni. Mężczyzna musi jednak samodzielnie wycenić wartość swojej usługi.
Przechowywanie rzeczy pozostawionych przez klientów - podsumowanie
Rzeczy pozostawione przez klientów powinny być przechowywane przez przedsiębiorców, do czasu ich odbioru przez prawowitych właścicieli. Jeśli nie da się ustalić takich osób, to należy w zwyczajowy sposób poinformować o znalezieniu konkretnych przedmiotów. Przedsiębiorca nie może stosować kar umownych za przechowywanie rzeczy swoich klientów, nie powinien też pobierać opłat za sprawowanie kilkudniowej pieczy. Stosowanie regulaminów, które wskazują, że przedsiębiorca nie musi przechowywać cudzych rzeczy, jest niedozwolone – takie zapisy nie są wiążące wobec konsumentów.
