Kontrola skarbowa nie należy do najprzyjemniejszych obowiązków przedsiębiorcy. Wskazać przy tym trzeba, że tego typu audyt nie zawsze jest skutkiem przewinienia podatnika, a czasami po prostu zostaje „wskazany” przez urząd. Niektórzy przedsiębiorcy w tak stresujących sytuacjach chcą trzymać rękę na pulsie i być obecni podczas czynności kontrolerów, inni z kolei preferują raczej unikanie konfrontacji z urzędnikami. W jeszcze innych wypadkach przedsiębiorcy po prostu nie mogą być w siedzibie firmy w czasie kontroli, co wynika z ich obowiązków służbowych, problemów zdrowotnych czy rodzinnych. Niezależnie od powodu podatnik ma prawo być nieobecnym podczas audytu fiskusa. Jednakże, aby nie było to poczytane jako przewinienie, musi złożyć oświadczenie o rezygnacji z prawa udziału w czynnościach kontrolnych podejmowanych w ramach kontroli podatkowej. W artykule omawiamy jak wygląda rezygnacja z udziału w czynnościach kontrolnych oraz udostępniamy darmowy wzór oświadczenia.
Pobierz darmowy wzór oświadczenia o rezygnacji z udziału w czynnościach kontrolnych w formacie PDF lub DOCX!
Kontrola podatkowa a zasada aktywnego uczestnictwa podatnika w kontroli
W procedurze podatkowej obowiązuje zasada aktywnego udziału kontrolowanego podatnika w każdej czynności podejmowanej przez organ. Podatnik może również upoważnić inną osobę, aby w jego imieniu była obecna w czasie sprawdzania ksiąg rachunkowych firmy. Zasada ta uaktywnia się już w chwili wszczęcia kontroli i trwa aż do jej zakończenia, tj. złożenia ewentualnych zastrzeżeń do protokołu.
Powyższa zasada zobowiązuje również organ podatkowy do zapewnienia stronie czynnego udziału w każdym stadium postępowania. Jest on przy tym zobligowany do zawiadomienia o wszczęciu postępowania kontrolnego (oraz każdego innego postępowania administracyjnego) wszczętego wobec podatnika. Organ ma również obowiązek zawiadomić kontrolowanego o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków lub opinii biegłych przynajmniej na 3 dni przed terminem ich przeprowadzenia. Podatnik ma także prawo do przeglądania akt kontroli, sporządzania z nich notatek, kopii i odpisów. Posiada przy tym inicjatywę dowodową – może żądać przeprowadzenia wskazanych przez niego dowodów. Dodatkowo przed wydaniem decyzji organ musi umożliwić stronie wypowiedzenie się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań.
Powyższe jest uzasadnione inkwizycyjnym charakterem procesu administracyjnego. Strony (podatnik i urząd skarbowy) nie są sobie równe pod względem prawnym. Jest to stosunek oparty na władztwie organów. Aby jednak podatnik nie czuł się pokrzywdzony i miał możliwość ochrony swoich interesów, organ kontrolny musi mu zapewnić pełny wgląd do akt sprawy oraz możliwość uczestnictwa w trakcie wykonywania czynności weryfikacyjnych fiskusa. Omawiana zasada wpływa także na obiektywizm kontroli i nie pozwala na stronniczość organu w trakcie jej trwania.
Nieobecność kontrolowanego przedsiębiorcy a czynności niecierpiące zwłoki
Zasadą jest, że wszelkie czynności kontrolne wykonuje się w obecności przedsiębiorcy lub osoby przez niego upoważnionej. Istnieje jednak od tego wyjątek. Mianowicie omawiana zasada doznaje ograniczenia w przypadku, gdy kontrola jest niezbędna dla przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia, przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego bądź zabezpieczenia dowodów jego popełnienia.
W razie nieobecności przedsiębiorcy lub osoby przez niego upoważnionej czynności kontrolne są przeprowadzane w obecności pracownika przedsiębiorcy (na podstawie umowy o pracę lub innej umowy cywilnoprawnej), który spełnia przesłanki osoby określonej w art. 97 Kodeksu cywilnego. Przepis ten mówi, iż osobę czynną w lokalu przedsiębiorstwa przeznaczonym do obsługiwania publiczności poczytuje się w razie wątpliwości za umocowaną do dokonywania czynności prawnych, które zazwyczaj bywają dokonywane z osobami korzystającymi z usług tego przedsiębiorstwa. Jeżeli takiej osoby nie uda się ustalić, czynności prowadzone są w obecności tzw. przywołanego świadka. Jest nim funkcjonariusz publiczny niebędący pracownikiem organu przeprowadzającego kontrolę.
Rezygnacja z udziału w czynnościach kontrolnych a przepisy prawa
Prawo strony do rezygnacji z udziału w czynnościach kontrolnych zostało uregulowane w art. 285 Ordynacji podatkowej. W § 1 prawodawca wskazał, iż czynności kontrolnych dokonuje się w obecności kontrolowanego, reprezentanta kontrolowanego lub pełnomocnika, chyba że kontrolowany zrezygnuje z prawa uczestniczenia w czynnościach kontrolnych, dodając w § 2, że oświadczenie o rezygnacji z udziału w czynnościach kontrolnych składane jest na piśmie. W razie odmowy złożenia oświadczenia kontrolujący dokonuje odpowiedniej adnotacji, dołączając ją do protokołu.
Kontrolowany może zrezygnować ze swojej obecności w kontroli podatkowej w każdym czasie. Nie musi składać oświadczenia o rezygnacji z prawa udziału w czynnościach kontrolnych jeszcze przed pierwszą czynnością organu, aby zgodnie z prawem nie uczestniczyć w audycie skarbówki. Taki dokument może doręczyć organowi w każdym czasie i będzie to zgodne z obowiązującymi przepisami prawa. Oświadczenie o rezygnacji może dotyczyć wszystkich lub jedynie określonych czynności.
Oświadczenie o rezygnacji z udziału w czynnościach kontrolnych
Prawodawca nie przewidział żadnych szczególnych wymogów stawianych wobec oświadczenia o rezygnacji z prawa udziału w czynnościach kontrolnych – oprócz formy pisemnej. Nie oznacza to jednak, że taki dokument może być sporządzany w całkowicie dowolny sposób. Każde pismo sporządzane w postępowaniu administracyjnym musi posiadać określone podstawowe elementy. Są to:
- oznaczenie organu, do którego pismo jest skierowane,
- imię i nazwisko lub nazwa strony, jego przedstawiciela ustawowego i pełnomocnika (jeśli tacy są ustanowieni),
- oznaczenie rodzaju pisma,
- osnowa wniosku lub oświadczenia;
- podpis strony lub jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika,
- wymienienie załączników.
