Od niemal roku funkcjonuje w Polsce nowy instrument – Rejestr Należności Publicznoprawnych umożliwiający sprawdzenie rzetelności potencjalnego kontrahenta. 13 czerwca 2018 r. weszły w życie przepisy rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie Rejestru Należności Publicznoprawnych, które określa sposób i tryb korzystania z rejestru oraz zasady wprowadzania do niego danych dłużników.
Rejestr zawiera informacje o długach z egzekucji administracyjnej
Zgodnie z przepisem art. 18a § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Rejestr Należności Publicznoprawnych jest prowadzony w systemie teleinformatycznym przez Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.
W Rejestrze znajdują się informacje o zadłużeniach pieniężnych, które podlegają egzekucji administracyjnej i w których przypadku wierzycielem jest naczelnik urzędu skarbowego albo jednostka samorządu terytorialnego. Należności te mogą wynikać z:
-
dokumentu, o którym mowa w art. 3a § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, tj. decyzje i postanowienia określające obowiązki podlegające egzekucji administracyjnej;
-
decyzji, postanowienia lub innego orzeczenia, które jest ostateczne;
-
prawomocnego wyroku, postanowienia lub mandatu karnego wydanego na podstawie przepisów Kodeksu karnego skarbowego lub Kodeksu karnego;
-
mandatu karnego wydanego w postępowaniu w sprawach o wykroczenia;
-
bezpośrednio z przepisu prawa.
Przepisy precyzyjnie określają również katalog podmiotów-dłużników, którzy w przypadku nierealizowania swoich zobowiązań mogą zostać wpisani do Rejestru. Są to:
-
osoby fizyczne;
-
osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą;
-
osoby prawne lub jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną;
-
nierezydenci w rozumieniu przepisów Prawa dewizowego będący osobami fizycznymi, osobami fizycznymi prowadzącymi działalność gospodarczą, osobami prawnymi lub jednostkami organizacyjnymi niebędącymi osobami prawnymi.
Niezależnie zatem od narodowości podmiotu zobowiązanego do zapłaty, o ile zalega on z zapłatą zobowiązania pieniężnego na rzecz budżetu państwa albo jednostek samorządu terytorialnego, podmiot ten musi liczyć się z możliwością wpisu do RNP.
Jakie dane przechowuje Rejestr Należności Publicznoprawnych?
W Rejestrze Należności Publicznoprawnych będą ujawniane dane określone w przepisach art. 18b § 2 pkt 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
W przypadku dłużników będących osobami fizycznymi będą to:
-
imię i nazwisko;
-
numer PESEL lub data urodzenia;
-
NIP lub REGON;
-
firma – przypadku przedsiębiorców.
W przypadku osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnych danymi podlegającymi ujawnieniu będą:
-
firma lub nazwa;
-
NIP lub REGON.
W odniesieniu do dłużników-nierezydentów ustawodawca przewiduje ujawnienie dodatkowych danych: kraju wydania i numeru paszportu lub numeru identyfikacyjnego nadanego w innym kraju w odniesieniu do osób fizycznych oraz adresu siedziby w przypadku przedsiębiorstw nieposiadających NIP-u.
Ponadto w Rejestrze zostaną również wskazane dane dotyczące:
-
wierzyciela;
-
wysokości zadłużenia pieniężnego oraz wysokości odsetek;
-
rodzaju i podstawy prawnej należności;
-
ewentualnego rozłożenia spłaty na raty albo odroczenia płatności.
Wierzyciel musi zawiadomić dłużnika
Przed wprowadzeniem danych do Rejestru wierzyciel ma obowiązek doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o zagrożeniu ujawnieniem danych o zadłużeniu w Rejestrze Należności Publicznoprawnych. Zawiadomienie może być doręczone jednocześnie z upomnieniem – wezwaniem do wykonania obowiązku podlegającego wykonaniu w trybie egzekucji administracyjnej. Zgodnie z zapisami ustawy, obowiązek wysłania zawiadomienia dotyczy należności przekraczających czterokrotność kosztów upomnienia – obecnie kwota ta wynosi 46,40 zł. Z uwagi na minimalną kwotę zadłużenia wymaganą dla wpisu, w praktyce zawiadomienie musi zostać wysłane we wszystkich przypadkach.
Po upływie terminu trzydziestu dni wierzyciel ma prawo do dokonania wpisu – jest on dokonywany poprzez wprowadzenie danych do systemu teleinformatycznego. Wierzyciel jest zobowiązany do dokonywania aktualizacji wpisów, jeśli poweźmie informacje np. o wszczęciu postępowania upadłościowego albo o śmierci lub ustaniu bytu prawnego podmiotu zobowiązanego. Wierzyciel jest również zobowiązany do wykreślenia wpisu, jeśli na przykład obowiązek zapłaty należności wygaśnie, wyrok/postanowienie/mandat stanowiący podstawę do wpisu utraci swoją wykonalność albo sprzeciw dłużnika, o czym poniżej, zostanie uwzględniony w całości.
Dłużnik ma prawo do sprzeciwu
Zarówno podmiot, który otrzymał zawiadomienie o zagrożeniu ujawnieniem w Rejestrze, jak i podmiot, którego dane zostały już do Rejestru wpisane, ma prawo do wniesienia sprzeciwu w swojej sprawie.
Prawo do wniesienia sprzeciwu przysługuje od dnia doręczenia zawiadomienia albo od dnia wpisania danych (w przypadku wpisu danych bez doręczenia zawiadomienia) i trwa tak długo, jak długo dane te znajdują się w RNP.
Sprzeciw wnosi się bezpośrednio do wierzyciela, którym jest – jak wspomniano na wstępie – naczelnik urzędu skarbowego albo jednostka samorządu terytorialnego. W sprzeciwie dłużnik musi określić swoje żądanie (tj. żądanie usunięcia danych albo żądanie zaniechania wpisu) oraz wskazać okoliczności i dowody na jego poparcie.
Wierzyciel może odpowiedzieć na sprzeciw wydając:
-
postanowienie o uwzględnieniu sprzeciwu;
-
postanowienie o odmowie uwzględnienia sprzeciwu;
-
postanowienie o niedopuszczalności zgłoszonego sprzeciwu (jeśli okoliczności podniesione w sprzeciwie były przedmiotem rozpoznania w odrębnym postępowaniu administracyjnym, podatkowym lub sądowym albo zobowiązany kwestionuje w całości lub w części wymagalność należności pieniężnej z uwagi na jej wysokość ustaloną lub określoną w decyzji, postanowieniu lub innym orzeczeniu, od którego przysługują środki zaskarżenia).
W przypadku, w którym wierzyciel odmówi uwzględnienia sprzeciwu, podmiot zobowiązany ma prawo do wniesienia zażalenia do organu odwoławczego, a w razie jego niepowodzenia – skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Co istotne, wniesienie sprzeciwu nie wstrzymuje egzekucji administracyjnej.
Dostęp do danych z Rejestru
Głównymi celami Rejestru są zwiększenie bezpieczeństwa obrotu, umożliwienie sprawdzenia rzetelności kontrahentów oraz napiętnowanie nieuczciwych podmiotów nierealizujących w terminie swoich zobowiązań pieniężnych.
Podmiotami uprawnionymi do uzyskania danych z Rejestru są:
-
osoby zainteresowane,
-
wierzyciele,
-
organy egzekucyjne,
-
sądy i prokuratury,
-
biuro informacji gospodarczej,
-
szef CBA.
Podmioty te mają prawo do uzyskania danych ujawnionych w Rejestrze, o których mowa powyżej. Uzyskane dane mogą być przechowywane przez okres maksymalnie 90 dni. Co istotne, podmiot, który uzyskał dostęp do danych, nie może ujawnić ich żadnym innym podmiotom. Warunkiem przekazania danych podmiotowi zainteresowanemu jest konieczność uwierzytelnienia na portalu podatkowym za pomocą profilu ePUAP lub kwalifikowanego podpisu elektronicznego.
W przypadku dłużników – osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej dane mogą zostać udostępnione tylko wówczas, jeśli podmiot zainteresowany będzie dysponował upoważnieniem dłużnika. Upoważnienie musi mieć formę pisemną i jest ważne przez okres 60 dni.
