Opodatkowanie wiat w podatku od nieruchomości dostarcza podatnikom od lat wielu wątpliwości. Organy podatkowe co rusz zmieniają zdanie i zajmują różne stanowiska. Sądy również dochodzą do coraz to innych wniosków, a podatnicy próbują się w tym wszystkim odnaleźć. Warto więc pokrótce przeanalizować, które nieruchomości stanowią przedmiot opodatkowania podatkiem od nieruchomości, czym jest wiata oraz jak może być ona postrzegana w podatku od nieruchomości. Czytając artykuł dowiesz, się kiedy należy zapłacić podatek od nieruchomości od wiaty!
Kto zobowiązany jest płacić podatek od nieruchomości?
Podatnikiem zobligowanym do odprowadzania podatku od nieruchomości jest osoba fizyczna, osoba prawna, jednostka organizacyjna, a także spółki nieposiadające osobowości prawnej, którzy są:
- posiadaczem samoistnym nieruchomości lub obiektów budowlanych;
- właścicielem nieruchomości lub obiektów budowlanych;
- posiadaczem nieruchomości lub ich części bądź obiektów budowlanych lub ich części, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego;
- użytkownikami wieczystymi gruntów.
Należy zwrócić szczególną uwagę, iż Ustawa z dnia 12 stycznia 1991 roku o podatkach i opłatach lokalnych (Dz.U. z 2019 r. poz. 1170 z późn. zm., zwana dalej „ustawą o podatkach i opłatach lokalnych”) określa w szczególny sposób status posiadacza nieruchomości, tzn.:
- właściciel;
- posiadacz samoistny;
- użytkownik;
- posiadacz nieruchomości lub jej części.
Nie wszyscy podatnicy kwalifikują się jako podatnicy podatku od nieruchomości
Nie wszyscy ww. podatnicy będą identyfikowani jako podatnicy podatku od nieruchomości. Podatnikami owej daniny z pewnością nie będą osoby fizyczne posiadające lokale mieszkalne niestanowiące odrębnych nieruchomości lub nieruchomości bez tytułu prawnego.
Obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości
Obowiązek podatkowy w myśl art. 6 ust. 1–5 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych w podatku od nieruchomości powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku:
- jeżeli okolicznością, od której jest uzależniony obowiązek podatkowy, jest istnienie budowli albo budynku lub ich części, obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona albo w którym rozpoczęto użytkowanie budowli albo budynku lub ich części przed ich ostatecznym wykończeniem;
- jeżeli powstanie lub wygaśnięcie obowiązku podatkowego następuje w ciągu roku, podatek od nieruchomości za ten rok ustala się proporcjonalnie do liczby miesięcy, w których istniał obowiązek.
W przypadku gdy ustały okoliczności uzasadniające obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości, to wygaśnie on z upływem miesiąca, w którym okoliczności te ustąpiły.
Przedmiot opodatkowania podatkiem od nieruchomości
Zakresem opodatkowania podatkiem od nieruchomości objęte są nieruchomości lub obiekty budowlane będące gruntami bądź budynkami albo ich częściami – bądź budowlami lub ich częściami – związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Poza zasięgiem podatku od nieruchomości znajdą się z kolei użytki rolne lub lasy, z wyjątkiem tych, które będą użytkowane na prowadzenie działalności gospodarczej.
Działalność gospodarcza w świetle podatku od nieruchomości
Zgodnie z tym, co mówi art. 1a ust. 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, działalność gospodarcza na potrzeby identyfikacji zobowiązania w podatku od nieruchomości należy rozumieć jako działalność rolniczą lub leśną.
Działalność gospodarczą na potrzeby ustalenia podatku od nieruchomości to także wynajem turystom pokoi gościnnych w budynkach mieszkalnych znajdujących się na obszarach wiejskich przez osoby ze stałym miejscem pobytu w gminie położonej na tym terenie (liczba pokoi przeznaczonych do wynajęcia nie może przekroczyć 5).
Do tej kategorii działalności należy także zaliczyć działalności rolników w zakresie sprzedaży przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym na podstawie odrębnych przepisów.
Definicja budynku, budowli i gruntu na potrzeby identyfikacji zobowiązania podatkowego w podatku od nieruchomości
Dla kwalifikacji nieruchomości dla potrzeb ustalenia wysokości podatku od nieruchomości należy posłużyć się definicją budynku, budowli oraz gruntu zawartą w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych i tak poprzez:
- budynek należy rozumieć obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach;
- budowlę należy rozumieć obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, a także urządzenie budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem;
- grunty, budynki i budowle związane z prowadzeniem działalności gospodarczej należy rozumieć grunty, budynki i budowle będące w posiadaniu przedsiębiorcy lub innego podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą.
Uwaga na budynki, budowle oraz grunty wyłączone z kategorii związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą
Niezwykle istotnym jest, że nie wszystkie budynki, budowle oraz grunty związane z prowadzoną działalnością gospodarczą mogą być w ten sposób kwalifikowane w związku z ustaleniem wysokości podatku od nieruchomości. Wyjątki owych nieruchomości zaprezentowano w poniższej tabeli.
Grunty, budynki i budowle związane z prowadzeniem działalności gospodarczej, a wyłączone z tej kategorii przy identyfikacji podatku od nieruchomości | |
Typ nieruchomości | Charakterystyka |
Budynki mieszkalne oraz grunty | związane z tymi budynkami |
Grunty niezabudowane | objęte obszarem rewitalizacji oraz występujące pod wodami powierzchniowymi stojącymi lub wodami powierzchniowymi płynącymi jezior i zbiorników sztucznych |
Budynki, budowle lub ich części | w odniesieniu do których została wydana decyzja ostateczna organu nadzoru nakazującą właścicielowi lub zarządcy rozbiórkę tego obiektu i uporządkowanie terenu oraz określającą terminy przystąpienia do tych robót i ich zakończenia, lub decyzja ostateczna organu nadzoru górniczego, na podstawie której trwale wyłączono budynek, budowlę lub ich części z użytkowania |
Grunty |
– chyba że grunty te są jednocześnie związane z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż działalność, o której mowa w lit. a. |
Bardzo ważny jest też inny wyjątek kwalifikacji gruntów związanych z prowadzeniem działalności (które należy z kolei włączyć do tej kategorii w ramach identyfikacji podatku od nieruchomości). Za grunt powiązany z działalnością należy uznać grunt pozostający w:
- posiadaniu samoistnym;
- użytkowaniu wieczystym;
- posiadaniu przedsiębiorcy (jest jego własnością).
Powyższy przypadek tyczy się w szczególności gruntów, przez które przebiegają urządzenia (służące do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych nieruchomości) wchodzące w skład przedsiębiorstwa przedsiębiorcy prowadzącego działalność telekomunikacyjną, działalność w zakresie przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów lub energii elektrycznej lub zajmującego się transportem wydobytego gazu ziemnego lub ropy naftowej.
Nie wszystkie nieruchomości podlegają opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości
Ustawodawca uznał, iż opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości nie podlegają nieruchomości, których charakterystykę przedstawiono w poniższej tabeli.
Nieruchomości niepodlegające opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości | |
Lp. | Charakterystyka |
1. | Nieruchomości będące własnością państw obcych lub organizacji międzynarodowych albo przekazane im w użytkowanie wieczyste (warunek wzajemności), przeznaczone na siedziby przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i innych misji korzystających z przywilejów i immunitetów na mocy ustaw, umów lub zwyczajów międzynarodowych. |
2. | Grunty pod wodami powierzchniowymi płynącymi, z wyjątkiem gruntów pod wodami jezior lub zbiorników sztucznych (także grunty pod morskimi wodami wewnętrznymi). |
3. | Nieruchomości lub ich części zajęte na potrzeby organów jednostek samorządu terytorialnego, w tym urzędów gmin, starostw powiatowych, urzędów związków metropolitalnych i urzędów marszałkowskich. |
4. | Grunty zajęte pod pasy drogowe dróg publicznych w rozumieniu przepisów o drogach publicznych oraz zlokalizowane w nich budowle – z wyjątkiem związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej innej niż utrzymanie dróg publicznych lub eksploatacja autostrad płatnych. |
5. | Nieruchomości stanowiące własność Skarbu Państwa, które wchodzą w skład Zasobu Nieruchomości. |
Definicja wiaty
Wiata (garażowa) może przybrać nieco odmienny kształt, co prowadzi do wniosku, że wiata wiacie nierówna i każda musi być kwalifikowana (oceniana) indywidualnie – tzn. czy stanowi budynek, czy budowlę.
Ogólnie rzecz biorąc, wiata to rodzaj zadaszenia (przykrycia), które jest podparte słupami. Wiata może posiadać ściany, ale może również ich nie posiadać.
Tą niezwykle kontrowersyjną kwestią zajęło się już wiele sądów administracyjnych. Jednym z wyraźniejszych przykładów jest wyrok NSA z 18 grudnia 2019 roku o sygn. II FSK 481/18. Sąd stwierdził w nim, iż w orzecznictwie NSA wykrystalizował się pogląd, że dla spełnienia przez obiekt budowlany przesłanki wydzielenia z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych nie jest konieczne zamknięcie obiektu ze wszystkich stron.
Dodał, iż ustalenie podstawy opodatkowania w podatku od nieruchomości jest możliwe, jeśli istniejące przegrody – przy uwzględnieniu wszystkich kondygnacji – zakreślają granice obiektu.
Niemniej określenie „przegrody budowlanej” w myśl art. 1a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych nie należy zawężać do ściany w tradycyjnym rozumieniu tego słowa, ale kategorią tą trzeba również objąć takie elementy struktury budynku, jak np. filary, słupy czy kolumny, które w sensie konstrukcyjnym mogą pełnić tę samą funkcję, co ściana i które strukturalnie wydzielają budynek lub jego część z przestrzeni.
Sąd odniósł się także do wniosku, iż techniczna konstrukcja całego obiektu powinna stanowić miarodajne kryterium i punkt odniesienia dla identyfikacji, czy dany obiekt budowlany dla celów opodatkowania podatkiem od nieruchomości będzie stanowić budynek, czy też nie.
Co bardzo ważne, jeśli z przyczyn funkcjonalnych dany budynek nie posiada trwałej ściany, lecz jest możliwe jego wydzielenie z przestrzeni, powinien zostać uznany za budynek. Sąd uznał, iż dany obiekt (w analizowanej sprawie dotyczy wiaty) nie musi zostać wydzielony z przestrzeni za pomocą szczelnych przegród budowlanych ze wszystkich stron, aby mógł zostać uznany za budynek.
Interesujące stanowisko w sprawie identyfikacji wiaty jako budynku czy budowli zajął NSA w wyroku z 8 kwietnia 2019 roku o sygn. II FSK 907/17.
Sąd odwołał się w nim do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 13 grudnia 2017 roku o sygn. SK 48/15, w którym Trybunał wykluczył możliwość uznania za budowlę obiektu budowlanego, który spełnia kryteria bycia budynkiem, przewidziane w art. 1a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, jako niezgodną z zasadą szczególnej określoności regulacji daninowych, wywodzoną z art. 84 w zw. z art. 217 oraz art. 64 ust. 3 Konstytucji RP.
Trybunał w powyższym wyroku wskazał, iż na podstawie prawa budowlanego oraz ustawy o podatkach i opłatach lokalnych żaden budynek nie może być jednocześnie budowlą, a żadna budowla nie może być jednocześnie budynkiem, przy czym pierwszeństwo ma zawsze kwalifikacja danego obiektu jako budynku.
Kwalifikacja wiaty jako budynku
Kolejne ciekawe stanowisko w sprawie identyfikacji wiaty jako budynku zajął WSA w Gdańsku w wyroku z 19 lutego 2020 roku o sygn. II SA/Gd 389/19. Sąd najistotniejsze swoje wnioski przedstawił w zaprezentowanym poniżej stanowisku.
[…] Wiatę od budynku odróżnia przede wszystkim to, że jest ona pozbawiona wszystkich albo większości przegród zewnętrznych, a także najczęściej jej podstawowym elementem konstrukcyjnym (konstrukcją nośną), na którym osadzony jest dach, są słupy wiążące budowlę z gruntem. Co do tej kwestii skarżący i organy nadzoru budowlanego są zgodne. Problem rodzi okoliczność, że jedna ze ścian przedmiotowego obiektu nie jest ścianą pełną.
Sąd ma świadomość, że w przepisach powszechnie obowiązujących brak definicji pojęcia „wiata”. W znaczeniu zaś potocznym (Słownik języka polskiego) jest nią lekka budowla w postaci dachu wspartego na słupach. Przyjmuje się także, że wiata może posiadać nawet trzy ściany, jeśli nie będzie się w ten sposób mieścić w pojęciu budynku (art. 3 pkt 2 ustawy Prawo budowlane).
Kluczowe dla ustalenia, czy dana konstrukcja jest wiatą, będzie jej funkcja. Jak wskazał WSA w Poznaniu w wyroku z 5 listopada 2014 roku sygn. IV SA/Po 628/14 (dostępny na www.orzeczenia.nsa.gov.pl), spełniać funkcję budynku będzie zatem wiata o przeznaczeniu innym niż rekreacyjno-wypoczynkowym, czyli wiaty składowe, garażowe. W związku z tym sam fakt odeskowania nie będzie decydował o tym, że wiata będzie budynkiem. Jeśli celem odeskowania jest ochrona np. przed wiatrem, a wiata ta dalej będzie wykorzystywana do celów rekreacyjnych, to nie będzie budynkiem. Odróżnieniu wiaty od budynku służyć może zarówno wydzielenie z przestrzeni, jak również funkcja. Musi jednak istnieć jakikolwiek element pozwalający przyjąć, że wiaty za budynek nie sposób uznać. Nie dostrzega skarżący, że posiadanie przez obiekt ścian z otworami nie jest jednoznaczne z tym, że obiekt ten nie jest wydzielony z przestrzeni. Ściana nie traci bowiem swojej funkcji wydzielającej obiekt przez to, że posiada otwory. Natomiast niesporne jest, że obiekt służy celom gospodarczym.
Brak jednolitej definicji wiaty powoduje konieczność każdorazowego podjęcia trudu oceny, czy obiekt, z którym organy nadzoru budowlanego mają do czynienia, jest wiatą, czy budynkiem. Kwalifikacji obiektu należy dokonywać po analizie formy, funkcji oraz gabarytów obiektu i mając na uwadze definicję przyjętą w języku codziennym, przy uwzględnieniu również wykładni systemowej. Stąd trudno na grunt niniejszej sprawy przenosić inne orzeczenia sądów administracyjnych, skoro każde zapadło na tle konkretnego stanu faktycznego i brak definicji wiaty powoduje, że inne orzeczenia mogą jedynie wspierać argumentację organów bądź skarżącego. Natomiast ostatecznie to ustalony stan faktyczny będzie decydujący co do decyzji, jaki przepis Prawa budowlanego znajdzie zastosowanie.
Zdaniem składu orzekającego w niniejszej sprawie prawidłowej kwalifikacji obiektu jako budynku dokonały organy nadzoru budowlanego. A to prowadzi do konstatacji, że prawidłowo w sprawie znalazł zastosowanie przepis art. 49b Prawa budowlanego. […].
Powyższe rozważania należałoby zakończyć stwierdzeniem, iż aktualnie sądy administracyjne coraz częściej idą w kierunku identyfikacji wiat na płaszczyźnie opodatkowania podatkiem od nieruchomości jako budynków, a nie budowli.
Trzeba jednak zaznaczyć, iż każdą strukturę budowlaną każdej wiaty w świetle przepisów o podatkach i opłatach lokalnych oraz przepisów prawa budowlanego podatnik musi rozpatrywać indywidualnie.
