Kary porządkowe są stosowane w celu zdyscyplinowania pracownika, który nie przestrzega obowiązków pracowniczych oraz by zapobiec takim zachowaniom w przyszłości. Pracodawca może nałożyć na pracownika karę porządkową, jednak jeżeli nie uzna tego za konieczne, nie ma takiego obowiązku. Nakładanie kar porządkowych jest uregulowane Kodeksem pracy i dotyczy tylko osób zatrudnionych w oparciu na stosunku pracy.
Niemajątkowe kary porządkowe
Do niemajątkowych kar porządkowych należy upomnienie bądź nagana za nieprzestrzeganie ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych, a także w ramach przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności. Nie ma obowiązku, by pierwszą zastosowaną wobec pracownika karą było upomnienie. Pracodawca ma prawo od razu ukarać pracownika naganą, jeżeli w jego mniemaniu naruszenie było na tyle ciężkie.
Majątkowe kary porządkowe
Za nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych, opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia, stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości lub spożywanie alkoholu w czasie pracy, pracodawca może również stosować majątkową karę porządkową. Kara pieniężna za jedno przekroczenie, jak i za każdy dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika, a łącznie kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, po dokonaniu wymienionych poniżej potrąceń.
Z wynagrodzenia za pracę po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych potrąceniu podlegają tylko następujące należności:
- sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
- sumy egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
- zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi.
Wpływy osiągnięte przez zakład pracy z kar pieniężnych powinny zostać przeznaczone na poprawę warunków bezpieczeństwa i higieny pracy, zgodnie z art. 108 § 4 Kodeksu pracy. Zamiast kary pieniężnej pracodawca może zastosować karę upomnienia lub nagany, jednak nigdy nie odwrotnie lub łącznie.
Kary porządkowe - procedura
Kary porządkowe nie mogą być zastosowane po upływie 2 tygodni od dnia otrzymania wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. W przypadku przekroczenia powyższych terminów nie można już zastosować kary porządkowej. Wymierzenie kary porządkowej następuje w momencie podpisania przez osobę do tego upoważnioną pisma o wymierzeniu kary lub pisma zawiadamiającego o tym pracownika. Kara może być zastosowana tylko po uprzednim wysłuchaniu pracownika. Jeżeli z powodu nieobecności w zakładzie pracy pracownik nie może zostać wysłuchany, bieg dwutygodniowego terminu nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy.
O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia dołącza się do akt osobowych pracownika.
Karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy. Pracodawca może z własnej inicjatywy lub na wniosek reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu.
Roszczenie o uchylenie zastosowanej kary porządkowej
Jeżeli pracodawca przy zastosowaniu kary naruszył przepisy prawa, pracownik może w ciągu 7 dni od dnia zawiadomienia go o ukaraniu wnieść sprzeciw. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni jest równoznaczne z jego uwzględnieniem. Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary.
Jeśli sprzeciw wobec zastosowanej kary pieniężnej zostanie uwzględniony lub uchylony przez sąd pracy, pracodawca ma obowiązek zwrotu pracownikowi równowartości kwoty potrąconej kary.
