Faktura w walucie obcej a Slim VAT – kiedy stosować uproszczenie?

30 października 2021 roku wystawiłem fakturę krajową sprzedaży za dostawę towaru, która miała miejsce 10 października 2021 roku. Po jakim kursie powinna zostać przeliczona na złotówki faktura wystawiona w walucie obcej?

Aleksander, Warszawa

Od początku 2021 roku na skutek wejścia w życie pakietu tzw. Slim VAT ustawodawca wprowadził uproszczenie dla stosowania kursów walut. Mianowicie można wybrać, w jaki sposób będzie się przeliczać faktury w walucie obcej. Do wyboru jest stosowanie dotychczasowej zasady ogólnej uzależniającej kurs przeliczeniowy od dnia powstania obowiązku podatkowego VAT lub stosowanie dla celów PIT i VAT tego samego kursu przeliczeniowego.

Na czym polega zasada ogólna przeliczania kursów walut dla celów VAT?

W sytuacji gdy faktura w walucie obcej została wystawiona po dniu powstania obowiązku podatkowego w VAT, stosuje się art. 31a ust. 1 ustawy o VAT, czyli zasadę ogólną. Oznacza to, że jeżeli kwoty stosowane do określenia podstawy opodatkowania są wyrażone na fakturze w walucie obcej, przeliczenia na złote dokonuje się według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski (NBP) na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień powstania obowiązku podatkowego.

Natomiast zgodnie z art. 31a ust. 2 ustawy o VAT w sytuacji gdy faktura została wystawiona przed dniem powstania obowiązku podatkowego, przeliczenia na złote dokonuje się według kursu średniego danej waluty obcej ogłoszonego przez NBP na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień wystawienia faktury.

Kiedy powstaje obowiązek podatkowy VAT?

Zgodnie z art. 19a ust. 1 i 8 ustawy o VAT w celu ustalenia dnia, w którym powstaje obowiązek podatkowy dla celów VAT, należy określić dzień, w którym:

• miała miejsce sprzedaż;

• nabywca dokonał częściowej lub całości zapłaty.

Obowiązek powstaje w dniu, w którym dane zdarzenie (sprzedaż lub przyjęcie płatności) było wcześniejsze. Jeśli wcześniejsza zapłata nie obejmowała całości należności i nie miała jeszcze miejsca sprzedaż, to obowiązek podatkowy VAT powstaje w dniu otrzymania środków wyłącznie w części odpowiadającej otrzymanej wpłacie.

Przykład 1.

Jeżeli pan Aleksander wystawił fakturę w walucie obcej 30 października 2021 roku, a sprzedaż miała miejsce 10 października 2021 roku i nie otrzymał wcześniej zapłaty od kontrahenta – obowiązek podatkowy powstał w dniu sprzedaży, czyli 10 października 2021 roku.

Wystawioną w walucie obcej fakturę należy przeliczyć po średnim kursie NBP z 8 października2021 roku (ponieważ 9 października przypadał w sobotę).

Przykład 2.

Jeżeli pan Aleksander wystawił fakturę w walucie obcej 30 października 2021 roku, a sprzedaż miała miejsce 10 października 2021 roku i przed tym dniem (np. 5 października 2021 roku) otrzymał on 50% zapłatę, to obowiązek podatkowy powstanie dwukrotnie – w dniu zapłaty, czyli 5 października w odniesieniu do 50% wartości faktury, oraz 10 października 2021 roku w odniesieniu do pozostałej wartości faktury.

Wystawioną fakturę w walucie obcej należy przeliczyć po średnim kursie NBP z dnia:

• 4 października 2021 roku – do wysokości otrzymanej zapłaty,

• 8 października 2021 roku – pozostałą część faktury.

Dodatkowo na fakturze w walucie obcej podatek VAT powinien zostać przeliczony na złotówki. W tym celu należy zastosować średni kurs NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wystawienia faktury, a więc z 29 października 2021 roku.

Jaki kurs przeliczeniowy zastosować na gruncie PIT?

Zgodnie z art. 11a ust. 1 ustawy o PIT faktura w walucie obcej powinna zostać przeliczona na złotówki po średnim kursie NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu, czyli dzień, w którym miała miejsce sprzedaż, wystawienie faktury lub uregulowanie należności – w zależności od tego, jakie zdarzenie miało miejsce wcześniej.

Przykład 3.

Wystawiając 30 października 2021 roku fakturę dotyczącą sprzedaży z 10 października 2021 roku, obowiązek podatkowy PIT powstał we wcześniejszym dniu sprzedaży.

Oznacza to, że faktura w walucie obcej powinna zostać przeliczona po średnim kursie NBP z 8 października 2021 roku. Jak łatwo zauważyć, kurs przeliczeniowy dla celów PIT i VAT w tym przypadku będzie taki sam, czyli z 8 października .

Faktura w walucie obcej a Slim VAT

Jak zostało wskazane wcześniej w przykładach, w sytuacji gdy sprzedaż ma miejsce przed dniem wystawienia faktury i przedsiębiorca nie otrzymał wcześniej częściowej lub pełnej zapłaty, kurs przeliczeniowy dla celów VAT i PIT jest taki sam – jest to średni kurs przeliczeniowy z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień sprzedaży lub dnia wystawienia faktury, jeżeli faktura została wystawiona w tym samym dniu, w którym miała miejsce sprzedaż.

Slim VAT wprowadził w art. 31a ustawy o VAT dodatkowe ust. 2a–2d. Dzięki temu faktura w walucie obcej może być przeliczana na złotówki zgodnie z zasadami przeliczania przychodu określonego w walucie obcej wynikającymi z przepisów ustawy o PIT (art. 31a ust. 2a ustawy o VAT).

Przykład 3.

Przyjmijmy, że sprzedaż miała miejsce 10 listopada 2021 roku i pan Aleksander nie otrzymał wcześniej zapłaty. W związku z tym obowiązek podatkowy dla celów VAT powstał w dniu sprzedaży, a więc 10 listopada. Natomiast na gruncie podatku PIT obowiązek podatkowy powstał w dniu wystawienia faktury, a więc 30 października 2021 roku.

Oznacza to, że stosując zasady ogólne, pan Aleksander powinien przeliczyć fakturę:

• dla celów PIT – po średnim kursie NBP z 29 października 2021 roku;

• dla celów VAT – po średnim kursie NBP z 29 października 2021 roku.

Stosowanie tego samego kursu przeliczeniowego ma związek z faktem, że faktura wystawiana jest przed powstaniem obowiązku podatkowego dla celów VAT.

Decydując się na skorzystanie z ujednolicenia kursów walut dla celów PIT i VAT, należy stosować tę zasadę konsekwentnie przez 12 kolejnych miesięcy, licząc od miesiąca, w którym ją wybrano (art. 31a ust. 2b ustawy o VAT).

Jeżeli przedsiębiorca będzie chciał zrezygnować ze stosowania uproszczenia w przeliczaniu faktur w walucie obcej po 12 kolejnych miesiącach, może wrócić do zasad ogólnych, z tym że zobowiązany jest do ich konsekwentnego stosowania przez kolejnych 12 miesięcy (art. 31a ust. 2c ustawy o VAT).

Przykład 4.

Załóżmy, że od 30 października 2021 roku pan Aleksander zdecydował się na stosowanie uproszczenia prowadzonego dzięki Slim VAT i faktura w walucie obcej przeliczana jest po tym samym kursie dla celów PIT. Jak długo pan Aleksander musi stosować te zasady?

Wybraną metodę przeliczania faktur w walucie obcej na złotówki należy stosować przez 12 kolejnych miesięcy od pierwszego miesiąca. Oznacza to, że dopiero w październiku 2022 roku pan Aleksander będzie mógł wrócić do poprzednich zasad. Co więcej, jeżeli w kolejnym roku będzie chciał wrócić do stosowania uproszczenia, będzie to możliwe dopiero po upływie kolejnych 12 miesięcy, czyli w październiku 2023 roku.

Wyjątki wykluczające uproszczenie Slim VAT do przeliczania faktur w walucie obcej

Nie każda faktura w walucie obcej może być przeliczona na złotówki zgodnie z uproszczeniem prowadzonym w pakiecie Slim VAT. Zgodnie z art. 31a ust. 2d ustawy o VAT w przypadku gdy w okresie stosowania uproszczenia podatnik dokona transakcji niepodlegającej przeliczeniu wedle tych zasad, jest on obowiązany do zastosowania dla tej transakcji zasady ogólnej przeliczania faktury dla celów VAT.

W uzasadnieniu do projektu ustawy wprowadzającej pakiet Slim VAT zostały wymienione transakcje, które bezwzględnie wykluczono z możliwości stosowania uproszczenia:

• transakcje, które w podatku VAT są rozliczane przez nabywcę, np. wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów lub nabycie usług;

• transakcje, dla których nie nastąpi przeliczenie zgodnie z zasadami przyjętymi dla ustalenia przychodu w podatku dochodowym, jak np. częściowe zaliczki.

Przykład 5.

Odnosząc się do przykładu 2., czyli w sytuacji gdy przed sprzedażą pan Aleksander otrzymał zaliczkę, wystawiona faktura w walucie obcej nie może zostać przeliczona na zasadach uproszczeń Slim VAT. W przypadku gdy:

• 5 października 2021 roku – pan Aleksander otrzymał częściową zaliczkę;

• 10 października 2021 roku – miała miejsce sprzedaż;

• 30 października 2021 roku – pan Aleksander wystawił fakturę

– wystawiona faktura w walucie obcej powinna zostać przeliczona po średnim kursie NBP z:

• 4 października 2021 roku – dla celów VAT w odniesieniu do otrzymanej kwoty;

• 8 października 2021 roku – dla celów VAT w odniesieniu do pozostałej kwoty i dla celów PIT w odniesieniu do całej transakcji.

Podsumowując, pakiet Slim VAT jest odpowiedzią na postulaty przedsiębiorców w związku z potrzebą przeciwdziałania negatywnym skutkom społeczno-gospodarczym pandemii COVID-19. W odpowiedzi ustawodawca wprowadził szereg udogodnień i ułatwień dla przedsiębiorców. Jednym z nich jest ujednolicenie kursów przeliczeniowych dla celów PIT i VAT, w przypadku gdy wystawiona zostanie faktura w walucie obcej. Dzięki temu przedsiębiorca może skrócić czas potrzebny na przeliczenie faktury i ujęcie jej w ewidencjach podatkowych. Co więcej, wprowadzone uproszczenia dotyczą faktur sprzedaży i nie mają zastosowania do faktur kosztowych wystawionych w walutach obcych, ponieważ do przeliczenia stosowany jest co do zasady średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury, czyli taki sam dla celów VAT i PIT.

Warto również zwrócić uwagę na wypowiedź ministra finansów Tadeusza Kościńskiego, która potwierdza cel wprowadzenia uproszczeń wynikających z pakietu Slim VAT:

„Ostatnio skupiamy się na rozwiązaniach ułatwiających funkcjonowanie biznesu w czasie epidemii. Zależy nam jednak również na wprowadzeniu trwałych zmian ułatwiających działanie małym firmom. To, czego najbardziej potrzebują, to skrócenie do minimum czasu, jaki poświęcają na wypełnianie obowiązków podatkowych. W MF zrobiliśmy audyt obowiązków podatników, tak by wyeliminować lub zredukować te, które stanowią barierę dla rozwoju polskiej przedsiębiorczości”.