WDT a nabywca niezarejestrowany do VAT - rozliczenie podatku

WDT jest swego rodzaju odpowiednikiem wewnętrznego eksportu towarów, z tym że ograniczonego powierzchniowo do terytorium Unii Europejskiej. Oczywiście zarówno w przypadku krajowej, jak i wewnątrzwspólnotowej dostawy cechą charakterystyczną jest odpłatność. Jednym z wymogów formalnych dokonania wewnątrzwspólnotowej dostawy jest posiadanie przez nabywcę odpowiedniego numeru identyfikacyjnego. Jednak czy w każdym przypadku nabywca jest obowiązany do jego posiadania. Odpowiedź znajduje się poniżej!

WDT jako przedmiot opodatkowania podatkiem VAT

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podlegają:

1. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju,
2. eksport towarów,
3. import towarów na terytorium kraju,
4. wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju,
5. wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Jak wskazał WSA w Warszawie w wyroku z 24 kwietnia 2017 roku, III SA/Wa 345/16:

„Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów stanowi jedną z czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, o czym stanowi art. 5 ust. 1 pkt 5 u.p.t.u.. Czynność ta polega na wywozie towarów z terytorium kraju (Polski), w wykonaniu czynności określonych w art. 7 u.p.t.u., czyli dostawy towarów, na terytorium innego państwa członkowskiego, przy spełnieniu określonych w ustawie warunków”.

Zgodnie z tą definicją dla kwalifikacji danej czynności jako wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów konieczne jest, aby czynność obejmowała dwa niezbędne elementy. Pierwszym z nich jest wywóz towarów z terytorium kraju na terytorium innego kraju członkowskiego UE, natomiast drugim – to, aby wywóz nastąpił w wyniku dokonania dostawy (czynność faktyczna).

Podobne stanowisko zajął NSA w wyroku z 16 stycznia 2019 roku, I FSK 2192/18, gdzie wskazał, że aby podatnik

„dokonał WDT i mógł zastosować 0% stawkę VAT »konieczny jest wywóz towaru z terytorium kraju na terytorium innego państwa UE, a wywóz ten musi nastąpić w wyniku dostawy«, nadto »niezbędne jest, aby podatnik dokonał dostawy na rzecz konkretnego nabywcy posiadającego właściwy i ważny numer identyfikacyjny dla transakcji wewnątrzwspólnotowych i dysponował odpowiednimi dokumentami potwierdzającymi fakt wywiezienia i dostarczenia towarów będących przedmiotem dostawy do nabywcy znajdującego się na terytorium państwa członkowskiego innego niż terytorium kraju«”.

Warunki zastosowania stawki 0% przez dostawcę

Wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów podlega opodatkowaniu według stawki podatku 0% pod warunkiem, że:

1. podatnik dokonał dostawy na rzecz nabywcy posiadającego właściwy i ważny numer identyfikacyjny dla transakcji wewnątrzwspólnotowych, nadany przez państwo członkowskie właściwe dla nabywcy, zawierający dwuliterowy kod stosowany dla podatku od wartości dodanej;
2. podatnik przed upływem terminu do złożenia deklaracji podatkowej za dany okres rozliczeniowy posiada w swojej dokumentacji dowody, że towary będące przedmiotem wewnątrzwspólnotowej dostawy zostały wywiezione z terytorium kraju i dostarczone do nabywcy na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju;
3. podatnik, składając deklarację podatkową, w której wykazuje tę dostawę towarów, jest zarejestrowany jako podatnik VAT UE.

Podatnicy mogą sprawdzić status kontrahenta-nabywcy na oficjalnej stronie systemu VIES lub za pośrednictwem Biura Wymiany Informacji o VAT.

WDT a rozliczenie podatku przez nabywcę

Jak wskazuje literalne brzmienie art. 42 ust. 1 ustawy o VAT, aby podatnik mógł skorzystać ze stawki 0%, w momencie dokonywania dostawy kontrahent (nabywca) musi posiadać właściwy i ważny numer identyfikacyjny. W związku z tym brak takiego numeru oznaczałby, że podatnik nie może skorzystać ze stawki 0%.

Jednak stanowisko unijne oraz polskich organów podatkowych zdają się łagodzić te wymogi formalne.

Jedno z ważniejszych orzeczeń zostało wydane przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który wskazał w wyroku z 27 września 2012 roku, C-587/10, że

„o ile numer identyfikacji dla celów podatku VAT stanowi dowód statusu podatkowego podatnika oraz ułatwia kontrolę czynności wewnątrzwspólnotowych, to jednak jest to wymóg formalny, który w żadnym wypadku nie może podważać zwolnienia z podatku VAT, jeżeli materialne przesłanki zaistnienia dostawy wewnątrzwspólnotowej zostały spełnione”.

Zgodnie z art. 138 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 roku w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej, państwa członkowskie zwalniają dostawę towarów wysyłanych lub transportowanych do miejsca przeznaczenia znajdującego się poza terytorium danego państwa, ale na terytorium Wspólnoty, przez sprzedawcę lub przez nabywcę towarów lub na ich rzecz, jeżeli spełnione są następujące warunki:

1. towary są dostarczane innemu podatnikowi lub osobie prawnej niebędącej podatnikiem, działającym w takim charakterze w państwie członkowskim innym niż państwo rozpoczęcia wysyłki lub transportu towarów;
2. podatnik lub osoba prawna niebędąca podatnikiem, na których rzecz dokonywana jest dostawa, są zidentyfikowani do celów VAT w państwie członkowskim innym niż państwo rozpoczęcia wysyłki lub transportu towarów oraz podali dostawcy ten numer identyfikacyjny VAT.

Mając na uwadze treść tego przepisu, rejestracja nabywcy w systemie VIES nie stanowi materialnych przesłanek zwolnienia dostawy wewnątrzwspólnotowej z VAT. Takie stanowisko zajął również TSUE w wyroku z 9 lutego 2017 roku, C-21/16, gdzie wskazane zostało, że

„Artykuł 131 i art. 138 ust. 1 dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej należy interpretować w ten sposób, iż stoją one na przeszkodzie temu, aby organ podatkowy danego państwa członkowskiego odmawiał zwolnienia wewnątrzwspólnotowej dostawy z podatku od wartości dodanej z tego tylko względu, że w momencie tej dostawy nabywca, mający miejsce zamieszkania lub siedzibę w państwie członkowskim przeznaczenia i posiadający numer identyfikacyjny do celów podatku od wartości dodanej ważny do dokonywania transakcji w tym państwie, nie jest ani zarejestrowany w systemie VIES, ani objęty systemem opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia, chociaż nie istnieje żadna konkretna przesłanka wskazująca na popełnienie oszustwa podatkowego oraz ustalono, że przesłanki materialnoprawne zwolnienia z podatku od wartości dodanej zostały spełnione. W tym wypadku art. 138 ust. 1 owej dyrektywy, interpretowany w świetle zasady proporcjonalności, stoi również na przeszkodzie takiej odmowie, jeżeli sprzedawca wiedział o sytuacji nabywcy w zakresie podatku od wartości dodanej i był przekonany, że nabywca zostanie w późniejszym czasie zarejestrowany ze skutkiem wstecznym jako wewnątrzwspólnotowy podmiot gospodarczy”.

Natomiast za obiektywne cechy należy uznać:

1. przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel na kupującego;
2. sprzedawca ustali, że towar ten został wysłany lub przetransportowany do innego państwa członkowskiego;
3. w wyniku wysyłki lub transportu fizycznie opuścił on terytorium państwa członkowskiego dostawy.

Wynika z tego, że zasada neutralności podatkowej wyrażona w art. 138 dyrektywy VAT wymaga, aby zwolnienie z VAT było przyznawane, gdy zostały spełnione przesłanki materialne, nawet jeżeli niektóre wymogi formalne zostały pominięte przez podatników.

Niemniej ani art. 138 ust. 1 dyrektywy VAT, ani orzecznictwo TSUE nie wzmiankują wśród materialnoprawnych przesłanek zaistnienia dostawy wewnątrzwspólnotowej obowiązku dysponowania przez nabywcę numerem identyfikacyjnym VAT, ani tym bardziej obowiązku rejestracji nabywcy do celów dokonywania transakcji wewnątrzwspólnotowych oraz rejestracji w systemie VIES.

Mając na uwadze powyższe okoliczności, należy wskazać, że zastosowanie stawki 0% zależy od tego, czy faktycznie doszło do wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów w rozumieniu przepisów prawa wspólnotowego. Uznanie danej dostawy za czynności wewnątrzwspólnotowe musi być dokonywane na podstawie elementów obiektywnych, takich jak fizyczne przemieszczenie towarów pomiędzy państwami, a nie wyłącznie od spełnienia obowiązków formalnych.

Jednakże stanowisko polskiego Ministerstwa Przedsiębiorczości i Technologii wydaje się inne. Jak wyjaśnia ww. ministerstwo:

„Rejestracja dla celów VAT-UE jest ważna przy transakcjach typu WDT, WNT czy wewnątrzwspólnotowemu świadczeniu usług. Dzięki numerom NIP-UE możesz zidentyfikować nabywcę twojego towaru lub usługi jako czynnego podatnika, co jest podstawowym wymogiem dla zastosowania określonej stawki VAT. Gdyby nabywca twojego towaru lub usługi nie posiadał numeru NIP-UE [VAT-UE], jako sprzedawca towaru lub usługi musiałbyś opodatkować transakcję zgodnie ze stawką właściwą dla Polski. Dla nabywcy oznaczałoby to większy koszt, gdyż w swoim kraju nie mógłby odliczyć polskiego podatku VAT”.

Zgodnie z tym stanowiskiem, nawet jeżeli nabywca jest podatnikiem podatku VAT, ale nie posiada numeru VAT-UE, to wówczas sprzedaż towarów z terytorium Polski na terytorium innego kraju członkowskiego stanowi WDT, ale dostawca nie będzie mógł zastosować stawki 0%, tylko dostawa podlegałaby stawce właściwej dla danego towaru. Wówczas dostawca na fakturze nie wskazuje stawki VAT 0% (preferencyjną), a np. stawkę 23%. Zastosowanie stawki 0% niemal z pewnością doprowadzi do wszczęcia kontroli podatkowej w przypadku braku podania na fakturze numeru VAT-UE nabywcy.