Od lipca 2015 roku zostały wprowadzone zmiany dotyczące tzw. mechanizmu odwrotnego obciążenia w sprzedaży krajowej, czyli sytuacji kiedy to nabywca ma obowiązek rozliczenia VAT należnego z tytułu sprzedaży, a nie standardowo sprzedawca. Poniżej przedstawiamy wyjaśnienia Ministra Finansów dotyczące zmian oraz tego, jak stosować odwrotne obciążenie po zmianach.
Odwrotne obciążenie - rozszerzenie katalogu towarów
Katalog towarów objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia od lipca 2015 r. został poszerzony. Do załącznika nr 11 ustawy o podatku od towarów i usług, wymieniającego rodzaje towarów, wobec których zastosowanie ma odwrotne obciążenie (uwaga: dla niektórych z wymienionych niżej towarów odwrotne obciążenie stosowane jest po przekroczeniu określonego przepisami limitu wartości sprzedaży), zostały dodane m.in. następujące towary:
towary z kategorii stali – arkusze żeberkowane ze stali niestopowej (PKWiU 24.33.20.0), 2 2.
towary z kategorii złota:
złoto nieobrobione plastycznie lub w postaci półproduktu albo w postaci proszku – wyłącznie o próbie 325 tysięcznych lub większej (PKWiU ex 24.41.20.0),
złoto inwestycyjne (złoto w postaci sztabek lub płytek o próbie co najmniej 995 tysięcznych oraz
złoto reprezentowane przez papiery wartościowe, jak również złote monety posiadające próbę co najmniej 900 tysięcznych, wybite po roku 1800, które są lub były obowiązującym środkiem płatniczym w kraju pochodzenia oraz są sprzedawane po cenie, która nie przekracza o więcej niż 80% wartości rynkowej złota zawartego w monecie) – w sytuacji, gdy podatnik skorzystał z opcji opodatkowania takiej transakcji,
złoto o próbie 325 tysięcznych lub większej, platerowane platyną, nieobrobione inaczej niż do stanu półproduktu (PKWiU ex 24.41.50.0),
części biżuterii i części pozostałych wyrobów jubilerskich ze złota o próbie 325 tysięcznych lub większej (niewykończone lub niekompletne wyroby jubilerskie i wyraźne części biżuterii, w tym również pokrywane lub platerowane metalem szlachetnym (PKWiU ex 32.12.13.0),
telefony komórkowe, w tym smartfony (PKWiU ex 26.30.22.0),
komputery przenośne takie jak: tablety, notebooki, laptopy - również występujące pod innymi nazwami handlowymi np. palmtopy, netbooki, minibooki, chromebooki, ultrabooki itp. (PKWiU ex 26.20.11.0),
konsole do gier wideo (stosowane z odbiornikiem telewizyjnym lub samodzielnym ekranem) oraz inne pozostałe urządzenia do gier zręcznościowych lub hazardowych z elektronicznym wyświetlaczem (nawet przenośne) – z wyłączeniem jednak części i akcesoriów do tych urządzeń, takich jak np. kasety z grami, sterowniki gier, kierownice (PKWiU ex 26.40.60.0),
nieobrobione plastycznie metale nieżelazne:
aluminium (PKWiU 24.42.11.0),
ołów (PKWiU 24.43.11.0),
cynk (PKWiU 24.43.12.0),
cyna (PKWiU 24.43.13.0),
nikiel (PKWiU 24.45.11.0).
Towary sprzedawane jako zestaw a odwrotne obciążenie
W praktyce często można spotkać się z towarami sprzedawanymi w zestawie (np. laptop z myszką i etui). W broszurze informacyjnej Ministerstwa Finansów o zmianie w odwrotnym obciążeniu można przeczytać, że mechanizm ten dotyczy także towarów sprzedawanych w formie zestawów (towarów pakowanych w zestawy do sprzedaży detalicznej).
W przypadku więc, gdy jedna z rzeczy w zestawie wymieniona jest w załączniku nr 11 ustawy (czyli przy jej sprzedaży to nabywca rozlicza VAT należny), to wobec całego zestawu sprzedawca powinien zastosować odwrotne obciążenie.
Uwaga! Reguły klasyfikowania towarów jako zestawy określone są w „Ogólnych regułach interpretacji Nomenklatury Scalonej (CN)” oraz szczegółowych zasadach klasyfikowania towarów pakowanych w zestawy do sprzedaży detalicznej (wyznaczonych rozporządzeniem Komisji Europejskiej z 2013 r. (Dz. U. UE 2013/C 105/01) wprowadzającym „Wytyczne dotyczące klasyfikacji 4 w Nomenklaturze scalonej towarów pakowanych w zestawy do sprzedaży detalicznej”). W przypadku wątpliwości co do sposobu zaklasyfikowania do właściwego grupowania PKWiU konkretnego produktu, o stosowną opinię w tej sprawie można wystąpić do Ośrodka Klasyfikacji i Nomenklatur Urzędu Statystycznego w Łodzi. |
Z uwagi na to, że na rynku może pojawiać się wiele zestawów o różnym charakterze (w zależności od rodzajów, właściwości czy liczby elementów), ich klasyfikacji dostawcy powinni dokonać indywidualnie. Przykłady takich zestawów, w których skład wchodzą towary objęte odwrotnym obciążeniem, podaje Minister Finansów i są to m.in.:
komputery przenośne z modemem lub routerem;
komputery przenośne z myszką;
komputery przenośne z myszką, klawiaturą i etui;
telefony komórkowe ze słuchawkami i ładowarką;
komputery przenośne z zainstalowanym dodatkowym oprogramowaniem;
konsole do gier z zainstalowanymi grami;
sprzęt elektroniczny (konsole do gier, telefony komórkowe lub komputery przenośne) wraz z tzw. gadżetami reklamowymi.
Odwrotne obciążenie wyłącznie przy transakcjach zawieranych pomiędzy czynnymi podatnikami VAT
Odwrotne obciążenie po zmianach ma zastosowanie w sytuacji, gdy:
dostawca nie korzysta z tzw. zwolnienia podmiotowego z VAT,
nabywca jest zarejestrowanym podatnikiem VAT czynnym,
dostawa nie jest objęta zwolnieniem na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 2 lub art. 122 ustawy (zwolnienia dla towarów wykorzystywanych wyłącznie na cele działalności zwolnionej z VAT oraz dla dostaw złota inwestycyjnego).
Zatem mechanizm odwrotnego obciążenia nie będzie występował, gdy nabywcą towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy będzie przedsiębiorca zwolniony z VAT.
Uwaga! Status nabywcy można zweryfikować w bazie on-line zamieszczonej na stronie internetowej Ministerstwa Finansów pod nazwą „SPRAWDŹ STATUS PODMIOTU W VAT”. |
Odwrotne obciążenie dla określonych towarów dopiero po przekroczeniu limitu kwotowego
W przypadku sprzętu elektronicznego, a ściślej towarów wymienionych w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy, odwrotne obciążenie stosuje się tylko wtedy, gdy ich łączna wartość w ramach jednolitej gospodarczo transakcji przekracza 20 000 zł netto. Dopiero po przekroczeniu tego limitu, VAT powinien rozliczyć nabywca.
Zasada ta odnosi się do następującej grupy towarów:
tabletów, notebooków, laptopów;
telefonów komórkowych, w tym smartfonów;
konsoli do gier wideo (w rodzaju stosowanych z odbiornikiem telewizyjnym lub samodzielnym ekranem) i pozostałych urządzeń do gier zręcznościowych lub hazardowych z elektronicznym wyświetlaczem – z wyłączeniem części i akcesoriów.
Jednolita gospodarczo transakcja, zgodnie z wyjaśnieniem w art. 17 ust. 1 pkt 1d ustawy, to transakcja obejmująca jedną umowę, niezależnie od liczby dokonanych dostaw, nawet jeżeli są one dokonane na podstawie odrębnych zamówień lub wystawianych jest więcej faktur dokumentujących poszczególne dostawy.
W drodze wyjątku za jednolitą gospodarczo transakcję uznaje się również transakcję obejmującą więcej niż jedną umowę, jeżeli okoliczności towarzyszące tej transakcji lub warunki, na jakich została ona zrealizowana, odbiegały od okoliczności lub warunków zwykle występujących w obrocie sprzętu elektronicznego wymienionego w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy.
Przykład 1. Zawarta umowa sprzedaży dotyczy telefonów komórkowych o łącznej wartości 5 000 zł. Kolejne umowy zakupu telefonów na taką kwotę zawierane są codziennie przez kolejnych 10 dni. Minister Finansów wskazuje, że tego rodzaju transakcję, pomimo dość niskiej wartości towarów, sprzedawca powinien rozpoznać jako jednolitą gospodarczo (bardzo wysoka częstotliwość, wskazująca na nietypowość transakcji). |
”Nietypowość” transakcji można również zdefiniować jako podejrzenie, że ich częstotliwość wskazuje na umyślne rozdzielenie, aby uniknąć odwrotnego obciążenia.
Nieprawidłowe rozliczenie transakcji z winy nabywcy
Sprzedawca, który dokonuje dostawy towarów wymienionych w poz. 28a-28c załącznika nr 11 do ustawy (czyli sprzętu elektronicznego objętego mechanizmem odwrotnego obciążenia, ale dopiero po przekroczeniu limitu kwotowego), nieprawidłowo rozliczy VAT z winy nabywcy - po spełnieniu określonych przesłanek może zostać zwolniony z konsekwencji za błędne rozliczenie.
W praktyce może wystąpić sytuacja, że przedsiębiorca błędnie zastosuje odwrotne obciążenie na skutek oszustwa nabywcy (który chciał uniknąć zapłaty VAT), o czym nie wiedział i - przy zachowaniu staranności - nie mógł wiedzieć. W takim przypadku, by być zwolnionym z odpowiedzialności, sprzedawca powinien:
podjąć wszelkie niezbędne i dostępne mu środki, aby zapewnić prawidłowe rozliczenie VAT (przede wszystkim sprawdzić status nabywcy w bazie online Ministerstwa Finansów);
przyjąć należność w formie innej niż gotówka (np. w formie przelewu lub poprzez użycie karty płatniczej bądź innego instrumentu płatniczego, który umożliwi identyfikację nabywcy).
Krajowa informacja podsumowująca - VAT 27
Wraz ze zmianami w odwrotnym obciążeniu, do obiegu prawnego została wprowadzona nowa informacja podsumowująca - VAT-27. Nie jest to deklaracja rozliczeniowa, a informacja podsumowująca dokonane krajowe transakcje opodatkowane mechanizmem odwrotnego obciążenia, mająca na celu skontrolowanie, czy nabywca towarów wywiązał się z obowiązku rozliczenia VAT należnego. W Polsce jest to druga - obok informacji VAT-UE - informacja podsumowująca.
