Do końca 2016 roku odwrotne obciążenie było wykorzystywane w stosunku do sprzedaży towarów wymienionych w załączniku nr 11 do ustawy o VAT. Nie było tam usług, a zasady zastosowania odwrotnego obciążenia od początku były takie same. Nowy 2017 rok przyniósł wiele zmian w podatku VAT i, co za tym idzie, w mechanizmach jego funkcjonowania.
Na czym polega odwrotne obciążenie?
Mechanizm odwrotnego obciążenia polega po prostu na tym, że dostawca towarów lub usług (z załącznika 11 lub 13 ustawy o VAT) dokonuje sprzedaży bez doliczenia podatku VAT należnego, stosując na wystawionej fakturze oznaczenia „—” bądź ”OO”, natomiast podatek VAT rozliczna nabywca tych towarów lub usług objętych mechanizmem odwrotnego obciążenia zawartych w załączniku 11 oraz 14 do ustawy o VAT.
Po raz pierwszy usługi
Począwszy od 1 stycznia 2017r. mechanizmem odwrotnego obciążenia zostały objęte m.in.:
- Roboty budowlane związane z:
- wznoszeniem budynków,
- budową dróg, mostów, rurociągów, sieci rozdzielczych,
- budową sieci przesyłowych, rozdzielczych, linii energetycznych, systemów irygacyjnych,
- budową portów, stadionów, obiektów produkcyjnych, budowlanych,
- przygotowaniem terenu pod budowę oraz rozbiórką i burzeniem obiektów budowlanych,
- wykonywaniem instalacji elektrycznych, wodno-kanalizacyjnych, cieplnych, klimatyzacyjnych, gazowych, stolarki budowlanej,
- wykonywaniem konstrukcji dachowych, stalowych, z cegieł i kamienia,
- z wykonywaniem prac betoniarskich, malarskich, tynkarskich, szklarskich, elementów dekoracyjnych,
- fundamentowaniem,
- zakładaniem izolacji, ogrodzeń,
- wykładaniem posadzek,
- pozostałymi, specjalistycznymi robotami budowlanymi, gdzie indziej niesklasyfikowanymi.
Warunki zastosowania odwrotnego obciążenia dla usług
Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 8 ustawy o VAT odwrotne obciążenie dla usług wymienionych w pozycji 2 do 48 załącznika 14 do ustawy o VAT będzie miało zastosowanie pod warunkiem, że:
- sprzedawcą usług jest podatnik niekorzystający ze zwolnienia z VAT ze względu na obroty poniżej 200.000 zł za poprzedni rok podatkowy,
- nabywcą usług jest czynny podatnik VAT,
- sprzedawca usług jest podwykonawcą,
Powyższe uwarunkowania wskazują na to, że generalny wykonawca nadal będzie wystawiał faktury sprzedaży na powyższe usługi z uwzględnieniem podatku VAT należnego.
Sprzedawca usług w odwrotnym obciążeniu
Dostawca usług (zawartych w załączniku nr 14 ustawy o VAT), będąc podwykonawcą oraz dokonując sprzedaży usług nie będących przedmiotem dostawy zwolnionej z VAT jest zobligowany do:
- udokumentowania danej transakcji za pomocą faktury, w której wykaże kwotę transakcji bez doliczania podatku VAT należnego, a w miejsce stawki podatku VAT może wstawić symbole „OO” lub „—”,
- na każdej fakturze dokumentującej powyższą transakcję należy umieścić wyrażenie „odwrotne obciążenie” informujące o tym, że podatek VAT rozlicza nabywca danej usługi,
- wykazania tego typu transakcji zarówno w rejestrze VAT, jak i w deklaracji VAT-7 albo VAT-7K w punkcie C- rozliczenie podatku należnego w pozycji 31,
- zawarcia tego typu transakcji w informacji podsumowującej VAT-27 w punkcie D – informacja o świadczonych usługach, składanej za okresy wyłącznie miesięczne VAT-27.
Nabywca usług w odwrotnym obciążeniu
Nabywca będący czynnym podatnikiem VAT (zawartych w załączniku nr 14 ustawy o VAT), dokonując nabycia usług od podwykonawcy jest zobligowany do:
- wykazania tej transakcji w rejestrze VAT,
- wykazania tej transakcji w deklaracji VAT-7 albo VAT-7K w punkcie C- rozliczenie podatku należnego, w pozycji 34 – ujęcie podstawy opodatkowania oraz pozycji 35 – ujęcie podatku należnego.
Nabywca ma również możliwość odliczenia w całości powyższego podatku VAT należnego w okresie, w którym wykazał transakcję nabycia usługi.
Wyłączenia, które skutkują nie powstaniem odwrotnego obciążenia
W toku prowadzonej działalności gospodarczej różnorodność świadczonych usług na rzecz różnych podmiotów powoduje, że bez spełnienia powyższych warunków nie dojdzie do powstania obowiązku rozliczenia podatku VAT z zastosowaniem mechanizmu odwrotnego obciążenia, a w szczególności, gdy:
- nabywca usług jest osobą prywatną (nieprowadząca działalności gospodarczej),
- nabywca to podatnik niezarejestrowany albo zarejestrowany do rejestru podatników zwolnionych z VAT,
- dostawca usług jest generalnym wykonawcą,
- dostawca usług jest zwolniony podmiotowo z podatku VAT.
Odwrotne obciążenie w rozliczeniu czynnych podatników VAT
Przykładem fundamentalnym może być tutaj sytuacja, w której firma ABZ wykonuje instalacje elektryczne dla generalnego wykonawcy, firmy POLSBUZ, który dostarcza kompleksowe struktury instalacyjne dla biurowców. Podmiotem zobowiązanym do rozliczenia podatku VAT będzie firma POLSBUZ będąca generalnym wykonawcą, jeżeli oba podmioty są czynnymi podatnikami VAT. POLSBUZ dokona rozliczenia podatku VAT z tytułu nabytej usługi w deklaracji VAT-7 lub VAT-7K. Natomiast firma ABZ wystawi fakturę za usługi bez stawki VAT z adnotacją „odwrotne obciążenie” oraz rozliczy daną transakcje w deklaracji VAT-7 lub VAT-7K i wykaże sprzedaną usługę w informacji miesięcznej VAT-27.
Innym przykładem może być firma UBURT zajmująca się instalacją systemów klimatyzacyjnych i wentylacyjnych świadcząca usługi dla generalnego wykonawcy remontu hipermarketu, firmy STABLER. Nabywca usług, firma STABLER będzie zobligowana do rozliczenia podatku VAT z tytułu nabytej usługi w deklaracji VAT-7 lub VAT-7K. Chyba, że choć jedna ze stron będzie zwolniona z podatku VAT.
Kiedy nie wystąpi odwrotne obciążenie
Generalny wykonawca, firma RUSTBERD wykonująca usługi murarsko-tynkarskie korzysta z podwykonawców – osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą zwolnionych podmiotowo z podatku VAT. Firma RUSTBERD nabywając usługi od swoich podwykonawców nie będzie zobligowania do rozliczenia podatku VAT w ramach odwrotnego obciążenia. W tej sytuacji będą obowiązywały zasady ogólne, czyli w momencie, gdy firma RUSTBERD wystawi fakturę sprzedaży za świadczone usługi dla swojego odbiorcy, wówczas opodatkuje je według podstawowej stawki VAT 23% albo 8%, jeżeli roboty budowlane będą świadczone w budynkach objętych społecznym programem mieszkaniowym.
