Pokrywanie wydatków firmowych z majątku małżonka - czy jest możliwe?

Zagadnienie kosztów podatkowych w przypadku podatników prowadzących działalność gospodarczą ma istotne znaczenie, ponieważ prawidłowo uwzględniony koszt pozwala na zmniejszenie dochodu do opodatkowania, co w dalszej kolejności przekłada się na niższy podatek. W kontekście tej problematyki zastanowimy się, jak wpływa pokrywanie wydatków firmowych z majątku małżonka na koszty podatkowe w tej sytuacji.

Warunki kwalifikacji wydatku jako kosztu podatkowego

Jak podaje ogólna definicja kosztów zawarta w art. 22 ust. 1 ustawy o PIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23 tej ustawy.

Na podstawie powyższej regulacji opracowano poniższe warunki, które wydatek musi zrealizować, aby być uznanym za koszt podatkowy:

• pozostawać w związku przyczynowo-skutkowym z przychodem lub źródłem przychodu;

• być poniesiony w celu osiągnięcia przychodu lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodu;

• nie znajdować się na liście kosztów nieuznawanych za koszty uzyskania przychodów, wymienionych w art. 23 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych;

• mieć charakter definitywny, tzn. wydatek nie został podatnikowi zwrócony w żaden sposób;

• być właściwie udokumentowany.

Szczególną uwagę należy zwrócić na warunek, który odnosi się do cechy definitywności wydatku. Chodzi przede wszystkim o takie wydatki, które nie zostały podatnikowi w żaden sposób zwrócone, ale również o takie wydatki, których ekonomiczny ciężar poniósł sam przedsiębiorca.

Pokrywanie wydatków firmowych z majątku małżonka

Kwestia pokrywania wydatków firmowych z majątku małżonka determinowana jest przede wszystkim ustrojem małżeńskim panującym pomiędzy nimi.

Trzeba bowiem przypomnieć, że zgodnie z art. 31 § 1 ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy – z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez 1 z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.

Jeżeli chodzi natomiast o zarządzanie majątkiem wspólnym, to zgodnie z art. 36 kro oboje małżonkowie są obowiązani współdziałać w zarządzie majątkiem wspólnym.

Każde z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, chyba że przepisy stanowią inaczej. Wykonywanie zarządu obejmuje czynności, które dotyczą przedmiotów majątkowych należących do majątku wspólnego, w tym czynności zmierzające do zachowania tego majątku. Przedmiotami majątkowymi służącymi małżonkowi do prowadzenia działalności zarobkowej zarządza on samodzielnie. W razie przemijającej przeszkody drugi małżonek może dokonywać niezbędnych bieżących czynności.

Małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka, z wyjątkiem czynności w bieżących sprawach życia codziennego lub zmierzającej do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo podejmowanej w ramach działalności zarobkowej.

Natomiast zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania:

1. czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;

2. czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal;

3. czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego lub przedsiębiorstwa;

4. darowizny z majątku wspólnego, z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.

Jednostronna czynność prawna dokonana bez wymaganej zgody drugiego małżonka jest nieważna.

Wszystkie powyżej przywołane regulacje obejmują sytuację gdy małżonkowie pozostają w ustroju wspólności małżeńskiej. W takich okolicznościach, jeżeli jedno z małżonków prowadzi działalność gospodarczą i wydatki firmowe pokrywa środkami ze wspólności małżeńskiej, to z uwagi na bezudziałowy charakter tego ustroju majątkowego, jak najbardziej uzasadnione jest potraktowanie tak sfinansowanego wydatku jako kosztu podatkowego.

Ewentualnie co do niektórych czynności podatnik musi posiadać zgodę drugiego małżonka. Tak będzie np. w przypadku nabycia nieruchomości, która ma stanowić środek trwały w prowadzonej działalności gospodarczej. Dokonanie takiej czynności będzie wymagać zgody małżonka przedsiębiorcy.

Natomiast z zupełnie inną sytuacją będziemy mieli do czynienia, jeżeli pomiędzy małżonkami istnieje ustrój rozdzielności majątkowej. Taki przypadek oznacza, że funkcjonują 2 osobne masy majątkowe, których wyłącznymi właścicielami są tylko poszczególni małżonkowie.

Zasadniczo zatem tego rodzaju wydatki firmowe nie będą stanowiły kosztu podatkowego, ponieważ nie są pokrywane przez przedsiębiorcę, lecz z majątku innej osoby.

Wyjściem z takiej sytuacji jest natomiast przyjęcie, że mamy do czynienia z umową darowizny, która, jak wiadomo, powoduje przeniesienie własności środków pieniężnych na obdarowanego.

Darowizna bowiem polega nie tylko na zwiększeniu aktywów obdarowanego, ale również na zmniejszeniu jego pasywów.

Istnienie ustroju rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami nie stanowi przeszkody dla skorzystania z całkowitego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn. Regulacje na ten temat zawarte w art. 4a ustawy o podatku od spadku i darowizn wskazują, że ze zwolnienia korzystają darowizny pomiędzy małżonkami niezależnie od panującego pomiędzy nimi ustroju małżeńskiego.

Należy pamiętać, że obdarowany małżonek musi dokonać zgłoszenia faktu otrzymania darowizny do właściwego naczelnika urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny na formularzu SD-Z2. Jest to warunek uzyskania całkowitego zwolnienia od podatku.

Przykład 1.

Małżonkowie pozostają w ustroju rozdzielności majątkowej. Mąż prowadzi działalność gospodarczą. Z uwagi na trudną sytuację finansową w firmie część firmowych wydatków zostało pokrytych przez żonę z jej majątku prywatnego. Mąż zgłosił fakt otrzymania darowizny w ustawowym terminie. W takim przypadku podatnik może poniesiony wydatek uznać za koszt w prowadzonej działalności, ponieważ na skutek darowizny uzyskał on bezpłatne przysporzenie.

Wydatek firmowy jest kosztem, jeżeli ma charakter definitywny oraz jego ekonomiczny ciężar jest ponoszony przez podatnika. Jednakże na skutek otrzymanej darowizny podatnik staje się właścicielem środków pieniężnych, w związku z czym wspomniany warunek jest spełniony.

Problematyka ta nie dotyczy natomiast pokrywania firmowych wydatków z majątku wspólnego małżonków z uwagi na współwłasność łączną właściwą dla tego ustroju małżeńskiego.