Na gruncie podatku VAT mogą pojawiać się wątpliwości odnośnie do podatkowej kwalifikacji przypadku, w ramach którego podatnik otrzymuje od kontrahenta kwoty z uwagi na niewywiązanie się z warunków umowy i nieodebranie zamówionych towarów. W tym miejscu pojawia się pytanie, czy takie kwoty należy traktować jako wynagrodzenie za dostawę/usługę, które podatnik zobowiązany jest opodatkować podatkiem VAT. Sprawdź, czym skutkuje nieodebranie towaru przez kontrahenta na gruncie VAT oraz jak udokumentować to zdarzenie!
Kiedy mamy do czynienia ze świadczeniem usług na gruncie podatku VAT?
Ustawa o VAT opiera się na zasadzie powszechności opodatkowania. Jeżeli dana czynność nie stanowi dostawy towarów, to zasadniczo podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług. Przez pojęcie świadczenia usług rozumiemy nie tylko aktywne czynności, ale również inne zachowania polegające również na zaniechaniu.
W świetle powyższego należy rozważyć, czy przypadek otrzymania wynagrodzenia za nieodebranie towaru zgodnie z ustaleniami umownymi może zostać zakwalifikowany jako odpłatne świadczenie usługi.
W celu wyjaśnienia tego problemu trzeba wskazać, że możliwość zaklasyfikowania świadczenia usług jako „odpłatnej transakcji” zakłada istnienie bezpośredniego związku pomiędzy tym świadczeniem a zapłatą rzeczywiście otrzymaną przez podatnika. Tego rodzaju bezpośredni związek ma miejsce, gdy pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, gdyż zapłata otrzymywana przez usługodawcę stanowi rzeczywiste odzwierciedlenie wartości usługi świadczonej usługobiorcy.
Natomiast odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. Zatem odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.
W rezultacie należy brać pod uwagę, kto w ramach danego stosunku prawnego jest usługodawcą i usługobiorcą w transakcji „świadczenia usług”.
Na gruncie podatku VAT istotne jest również, aby dokonać odróżnienia świadczenia usług od świadczeń odszkodowawczych. Istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz otrzymanie rekompensaty za poniesioną szkodę, ponieważ w takim przypadku nie dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych, co skutkowałoby opodatkowaniem VAT.
Kwota przekazana z tytułu nieodebrania towaru nie podlega opodatkowaniu VAT
Do przedmiotowej kwestii odniósł się Dyrektor KIS w interpretacji z 18 stycznia 2023 roku (nr 0112-KDIL1-2.4012.583.2017.11.MK) (po skardze do NSA) i ostatecznie wskazał, że zapłata kwot z tytułu nieodebrania umówionego towaru stanowi niewątpliwie odszkodowanie, mając charakter ściśle kompensacyjny, co potwierdza jej wysokość, która odpowiada wartości wyrządzonej szkody, ustalonej jako różnica pomiędzy faktycznie uzyskaną ceną sprzedaży (niższą) a ceną wynikającą z umowy (wyższą) oraz uwzględniająca kwotę stanowiącą ekwiwalent wszelkich kosztów związanych z nieodebraniem towarów, w tym koszty składowania, finansowania.
W konsekwencji zapłata przez nabywcę określonej kwoty, stanowiącej zwrot kosztów poniesionych przez podatnika w związku z niewywiązaniem się przez nabywcę z warunków umowy, stanowi odszkodowanie, a tym samym nie będzie stanowić wynagrodzenia za usługę, które jest opodatkowane podatkiem VAT.
Organ podatkowy potwierdził zatem, że tego rodzaju kwoty należy traktować analogicznie jak odszkodowanie.
Trzeba przypomnieć, że istotą odszkodowań nie jest płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie – co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana ze zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.
Zatem, jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie ma bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia, kwota wypłaconych odszkodowań nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.
Jednocześnie należy wskazać, że nazwa otrzymanego wynagrodzenia nie ma przesądzającego znaczenia dla określenia konsekwencji podatkowych tego zdarzenia. Istotne jest natomiast, czy stanowi ono zapłatę za konkretne świadczenie, czy też jest odszkodowaniem w znaczeniu wyżej opisanym.
Przykład 1.
Spółka A zawarła umowę ze spółką B o dostawę towarów. Umowa przewiduje termin oraz minimalną liczbę towarów, jaką spółka B jest zobowiązana odebrać z magazynu. Spółka B nie wywiązała się z umowy i nie odebrała pierwszej partii towarów. Jednocześnie spółka B wypłaciła spółce A rekompensatę mającą na celu pokrycie kosztów magazynowania i przechowywania towaru. Czy spółka A powinna od otrzymanej kwoty odprowadzić podatek VAT?
Pomimo że strony nie określiły w umowie tego świadczenia jako odszkodowanie, to z samej istoty otrzymanej kwoty wynika, że ma ona charakter rekompensaty. W rezultacie tego rodzaju kwoty nie podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT.
Nieodebranie towaru przez kontrahenta a korekta faktury
Reguła ogólna wyrażona w art. 106e ust. 1 ustawy o VAT wskazuje nam, że fakturę wystawia się nie później niż 15. dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano dostawy towaru lub wykonano usługę.
W związku z tym pojawia się pytanie, co w sytuacji, gdy podatnik wystawi fakturę dokumentującą dostawę towaru, który de facto nie zostanie odebrany przez nabywcę.
W tym zakresie po pierwsze wskażmy, że zgodnie z art. 29a ust. 10 pkt 2 ustawy o VAT podstawę opodatkowania obniża się o wartość zwróconych towarów i opakowań.
Jak wynika z treści art. 106j ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT, w przypadku gdy po wystawieniu faktury dokonano zwrotu podatnikowi towarów i opakowań, podatnik wystawia fakturę korygującą.
Sytuacja, gdy towar nie zostanie odebrany przez nabywcę i wróci do sprzedawcy, obliguje podatnika do wystawienia faktury korygującej. Ponowne wysłanie towaru, który już zostanie odebrany, oznacza konieczność wystawienia nowej faktury VAT.
Przykład 2.
Pan Tadeusz sprzedał towar innemu przedsiębiorcy 10 października. W tym samym dniu towar został wysłany. Do wysyłki została doręczona faktura. Kupujący nie odebrał towaru i towar powrócił 25 października. 4 listopada mężczyzna ponownie wysłał towar. W jaki sposób powinien postąpić pan Tadeusz, biorąc pod uwagę kwestie fakturowania sprzedaży?
W momencie otrzymania zwrotu towaru pan Tadeusz powinien wystawić korektę faktury. Następnie powinien on wystawić nową fakturę do 15 grudnia. Podatek należny z tytułu dostawy towaru powinien rozliczyć w terminie do 25 grudnia (biorąc pod uwagę miesięczne rozliczenie podatku).
Z treści naszego dzisiejszego artykułu warto zapamiętać, że otrzymana rekompensata z tytułu nieodebrania towaru przez kontrahenta nie podlega opodatkowaniu VAT. Sprzedawca powinien jednak w takim przypadku wystawić fakturę korygującą.
